Minder kans op dementie als je meer geluk ervaart in je werk-en privésituatie op jongere leeftijd

Gelukkige mensen hebben minder kans op dementie. En onderzoekers weten ook waarom

Scientias J. Kras 25 juni 2024

Veel leuke dingen ervaren, je wordt er niet alleen gelukkig van, het schijnt ook je kans op alzheimer te verkleinen. Volgens onderzoekers van Columbia spelen de mitochondriën daarbij een rol.

Ze stellen dat veel positieve ervaringen cognitieve achteruitgang tegengaan en zelfs leiden tot een langer leven, al weten ze nog niet precies hoe het kan dat zoiets subjectiefs effect heeft op de fysieke staat van de hersenen. Ze wijzen op een mogelijk cruciale rol van de mitochondriën, ook wel de energiefabriekjes van het lichaam genoemd. Deze cellen leveren ook energie aan de hersenen en nu lijkt het erop dat het mechanisme waarmee de mitochondriën energie omzetten, sterker is bij ouderen die tijdens hun leven minder psychische stress hebben ervaren dan bij mensen die meer negatieve ervaringen meemaakten.

ADVERTENTIE

Net antennes
Een bijzondere conclusie, legt onderzoeker en docent medische psychologie Caroline Trumpff uit. “We laten zien dat de gemoedstoestand van ouderen verband houdt met de biologie van de mitochondriën in hun hersenen. Het is de eerste keer dat subjectieve ervaringen gelinkt worden aan de fysieke staat van het brein.”

“We denken dat de mitochondriën in de hersenen als antennes werken, die moleculaire en hormonale signalen oppikken en informatie naar de celkern sturen, waardoor de levensloop van elke cel verandert”, zegt collega Martin Picard. “En als mitochondriën het gedrag van cellen kunnen veranderen, kunnen ze de biologie van de hersenen, de psyche en de hele persoon veranderen.”

Gedoneerde hersenen
De onderzoekers kwamen tot deze ontdekking door data van bijna 450 ouderen in de Verenigde Staten te bestuderen. Twintig jaar lang is er psychische en sociale informatie van hen verzameld. Denk aan fijne en minder fijne ervaringen, geluksgevoelens en andere subjectieve data. De deelnemers doneerden vervolgens na hun dood hun hersenen voor verdere analyse, zodat er ook gegevens waren over de staat van de hersencellen van de deelnemers.

De resultaten toonden aan dat één onderdeel van de mitochondriën viel te linken aan de psychosociale scores, en dat was het zogenoemde energietransformatiemechanisme, oftewel het gedeelte waar de energie wordt gecreëerd.

Meer welzijn, meer eiwitten
“Een groter welzijn was gekoppeld aan een grotere hoeveelheid eiwitten in de mitochondriën die nodig zijn om energie te transformeren, terwijl een negatieve stemming verband hield met een lager eiwitgehalte”, zegt Trumpff.

“De reden waarom chronische stress en negatieve ervaringen slecht zijn voor de hersenen, is mogelijk omdat dit de energietransformatie in de dorsolaterale prefrontale cortex beschadigt of belemmert. Dit is het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor complexe cognitieve taken”, klinkt het.

Niet de neuronen
De onderzoekers analyseerden ook mitochondriën in specifieke celtypen in de hersenen en ontdekten dat de link niet werd aangestuurd door de neuronen in het brein, maar door de gliacellen, die mogelijk meer dan enkel een ‘ondersteunende’ rol spelen zoals lang werd gedacht. “Neuronen staan centraal in de neurowetenschappen, maar we worden ons langzaam bewust van het feit dat andere cellen in de hersenen mogelijk ook de oorzaak kunnen zijn van ziekten”, stellen de onderzoekers.

Maar met deze bevindingen zijn we er nog niet. Er is weliswaar een link aangetoond, maar welke richting gaat het verband op: veranderen de mitochondriën de stemming, of verandert de stemming de mitochondriën? Uit deze studie wordt dat niet duidelijk, maar eerder onderzoek bij dieren levert wel heel sterk bewijs dat chronische stress de energietransformatie in de mitochondriën beïnvloedt. En Picard vond onlangs in ander onderzoek ook het eerste bewijs dat de stemming van mensen hun mitochondriën kan veranderen. Zo produceerden de mitochondriën in de eerste dagen na een positieve stemming meer energie, al bleef dat effect niet voortduren.

Een groeiend aantal onderzoeken bij dieren en mensen geeft ook aan dat mitochondriën zelf gedrag kunnen veranderen. “Het is mogelijk dat deze mechanismen elkaar versterken”, zegt Trumpff. “Chronische stress kan de mitochondriën veranderen op een manier die de perceptie van sociale gebeurtenissen beïnvloedt, waardoor weer meer stress ontstaat.”

Meer dan opgehoopte eiwitten
Er is nog veel meer onderzoek nodig om precies te weten te komen hoe dit verband werkt, maar ondertussen zijn de wetenschappers ook bezig om een manier te vinden om de gezondheid van de mitochondriën in de hersenen te meten, zodat dit in de toekomst door artsen kan worden gebruikt.

“Mitochondriën zijn de bron van gezondheid en leven, maar we hebben geen manieren om hun toestand te meten”, zegt Picard. “Het zou waardevol zijn om veranderingen in de gezondheid te monitoren voor er ziektes optreden, beter dan pas na tientallen jaren van opgehoopte eiwitafzettingen of andere vormen van schade op de lange termijn.”