Veerkrachtige docenten ervaren minder stress in het onderwijs
Hoe stress onder docenten verminderd kan worden
Universiteit van Amsterdam 11 november 2024
Door toenemende stress staan docenten de afgelopen jaren steeds meer onder druk. Veranderende leermethodes en dagelijkse uitdagingen dragen bij aan deze stressontwikkeling. Het is daarom van groot belang de veerkracht van docenten te bevorderen. Volgens Thijmen van Alphen helpt het om stress hierbij opnieuw te onderzoeken: niet als een vaste ervaring, maar een beleving die elke dag anders kan zijn. Op 4 oktober verdedige hij zijn proefschrift aan de Universiteit van Amsterdam.
‘Stress is iets wat elke dag, elk dagdeel of zelfs elk uur kan veranderen,’ vertelt Van Alphen. Stress zien als een stabiel gegeven, is dan ook niet meer terecht. In zijn proefschrift onderzoekt de UvA-onderzoeker hoe de dagelijkse praktijk van docenten wordt beïnvloed door stress. Doordat het onderzoek gebruikt maakt van dagelijkse metingen onderscheidt het zich van eerder gedaan onderzoek over stress en doet hij recht aan de dynamische en vaak tumultueuze schoolcontext waar docenten zich in bevinden.
In zijn onderzoek nam Van Alphen over een periode van 3 weken dagelijks een vragenlijst af bij meer dan 190 middelbare school docenten in Nederland. Daarin stonden de thema’s veerkracht, professionele ontwikkeling en toekomstperspectief centraal.
Uitval door stress
‘Docenten geven graag goed les en daarbij komt veel kijken', stelt Van Alphen, die zelf ook voor de klas staat als biologiedocent en dit ook bij collega’s zag. ‘Maar een goede les willen geven en het gevoel krijgen dat dit niet lukt, dat geeft stress’, aldus Van Alphen.
De wetenschappelijke definitie van stress is dat iets je hindert in of weerhoudt van het bereiken van je doelen. ‘Deze vorm van stress varieert nogal in het onderwijs’, stelt Van Alphen. ‘Het kan om een lesrooster gaan dat opeens wijzigt of een storende leerling die keer op keer je les onderbreekt.’ Te veel stress, door een ophoping van negatieve ervaringen, kan leiden tot uitval. Als gevolg hiervan neemt het aantal docenten af, wat weer kan leiden tot toename in werkdruk onder de overgebleven docenten. ’Er is steeds meer werk voor steeds minder docenten. De overgebleven docenten komen minder toe aan wat ze persoonlijk belangrijk vinden door de hoge werkdruk en de kans dat hun stress toeneemt is groot. Er ontstaat een neerwaartse spiraal.’
We moeten uitzoeken hoe docenten veerkrachtiger kunnen worden, want we hebben iedere docent hard nodig Thijmen van Alphen
Positieve toekomst zorgt voor stressvrije docenten
Het onderzoek van Van Alphen biedt een paar ingangen om de dagelijkse stressbeleving van de docenten te verminderen. Zo blijkt uit zijn onderzoek dat docenten minder stress ervaren als ze hun eigen toekomst op het werk rooskleurig inzien. Docenten die geloofden in hun eigen vermogen om problemen in de toekomst het hoofd te kunnen bieden, ervoeren minder stress van dag tot dag. Dit wijst op de potentiële voordelen van het stimuleren van positieve toekomstperspectieven onder docenten. ‘Dit zouden we als strategie kunnen inzetten om stress direct te verminderen’, aldus Van Alphen.
Veerkracht
Tot slot keek Van Alphen naar de veerkracht van docenten. Veerkrachtige docenten ervoeren logischerwijze ook minder stress. De vraag is echter of dit komt doordat zij zich beter voorbereid voelen op eventuele stressvolle momenten, of dat ze in staat zijn om na een stressvolle gebeurtenis sneller te herstellen en tot rust te komen? Het onderzoek dat Van Alphen doet naar veerkracht is nog lopende. Maar één ding staat voorop: ‘We moeten uitzoeken hoe docenten veerkrachtiger kunnen worden, want we hebben iedere docent hard nodig.’
Promotiegegevens
Thijmen van Alphen: 'Yesterday, Today, Tomorrow. Exploring teachers’ daily emotional stress experiences in secondary education'. Promotor is prof. dr. T.T.D. Peetsma. Copromotoren zijn dr. J.A. Schuitema en dr. J. Jansen in de Wal.
Laat docenten minder stress ervaren
Download hier de specifieke brochures
The Lab of Life voor volwassenen
