Eieren schilderen en verstoppen: zo christelijk zijn onze paasgewoontes

RTL Nieuws 16 april 2022 Tabitha van Krimpen, Jonge Theoloog des Vaderlands Beeld © EditieNL

Pasen staat voor de deur en dat betekent dat de winkels weer vol liggen met chocolade paaseieren en paashazen. Eieren worden beschilderd of in de tuin verstopt en veel huishoudens organiseren een paasontbijt. Met al deze tradities hebben we misschien niet meer door dat het eigenlijk een christelijke feestdag is. Wat hebben onze paasgewoontes nog met het christendom te maken?

Een van de bekendste tradities is het eten en verstoppen van (chocolade) eieren. Volgens Tabitha van Krimpen, Jonge Theoloog des Vaderlands, is dat deels terug te leiden naar het christendom. "Het is een christelijk gebruik om in de vastentijd – veertig dagen voor Pasen - geen eieren te eten. Met Pasen stopt het vasten en worden dus weer eieren gegeten."

Het verstoppen ervan heeft dan weer te maken met invloeden van een andere cultuur die zijn overgenomen door het christendom. "We zien veel volksverhalen uit de heidense cultuur rondom het christendom. Het heidendom zag iets goddelijks in eieren en stopten ze daarom onder de grond, in de hoop dat die vruchtbaar zou worden", legt Van Krimpen uit aan EditieNL.

Lente

Het verven van eieren is niet een algemeen christelijk gebruik, maar kan er wel mee in verband worden gebracht. Zo wordt het in de orthodoxe kerk en in Italië wel gedaan. "Het ei met witte schaal staat symbool voor het graf van Jezus. Het ei verven ze dan rood. Dat is zijn bloed wanneer hij sterft. Daarna breken ze de eischaal open waardoor barsten ontstaan. Die symboliseren dat het graf van Jezus open staat."

Vrolijk Pasen voor veganisten: vegan ei maakt opmars

Dat we in de paastijd zo veel kuikens en kippen om ons heen zien, valt niet echt terug te redeneren naar de bijbel. "Er wordt niet direct iets over geschreven, maar de tijd en de cyclus van de seizoenen zijn wel belangrijk, zowel in het christendom als jodendom. Er zijn rituelen ontstaan rond deze seizoenen. Zo is vastgesteld dat Pasen in het voorjaar moet vallen wanneer het langer licht is dan donker. Dat symboliseert ook het paasverhaal waarbij het leven wint van de dood en het licht wint van het leven."

Dat is ook het moment waarop het warmer wordt en alles gaat bloeien. "Het is dus lente en kuikens staan daar symbool voor."

Paashaas

Ook voor de paashaas weet Van Krimpen een verklaring. Dat was al voor het christendom een gebruik in de Germaanse mythologie. Daarin redde de godin van de lente een vogel. Die veranderde in een haas en legt één keer per jaar eieren. "Veel van de Germaanse mythologieën zijn vermengd met het christendom. Dus dat kan verklaren dat we veel paashazen zien."

Proef op de som Pasen: wat te doen met leftover brood?

Misschien heb je thuis ook wel versierde paastakken op tafel staan. Dat komt voort uit de aankomst van Jezus in Jeruzalem wat op palmzondag wordt gevierd. Langs de weg zwaaiden mensen met palmtakken. "Ondanks de takken die wij in de winkel kopen er anders uitzien, komt het wel daar vandaan."

Eigen draai

De theoloog concludeert dat er dus geen eenduidig antwoord gegeven kan worden op de vraag of al onze gewoontes echt christelijk zijn. "We moeten er rekening mee houden dat er twintig eeuwen overheen zijn gegaan en mensen dus ook hun eigen draai hebben gegeven aan tradities."

Waar komt de naam 'Pasen' vandaan?

Volgens Wouter van Wingerden van het instituut voor de Nederlandse Taal is 'Pasen' een heel oud woord dat voortkomt uit het Hebreeuwse Pesach. Dat is de viering van de uittocht van het Joodse volk uit Egypte en daarmee het einde van de slavernij.

Pesach betekent letterlijk overslaan. "Er gingen tien plagen rond waarbij alle eerstgeborenen van Egyptische gezinnen stierven. De joden werden bij de laatste van die tien overgeslagen. Daarom heeft het die naam gekregen", legt Van Wingerden uit aan EditieNL.

Pascha

De eerste christenen waren joden. Zij spraken naast Hebreeuws ook Aramees. Pesach werd in die taal Pascha genoemd. In het christendom heeft de opstanding van Jezus een nieuwe invulling gegeven aan Pascha. Zo werd het de voorloper van Pasen.

"Toen het christendom zich later verder ontwikkelde in Europa, heeft het woord zich ook verder ontwikkeld tot 'Pasen'. Eigenlijk is het dus hetzelfde woord met een nieuwe betekenis", vertelt Van Wingerden.

Oosten

Opvallend vindt hij dat in veel talen Pasen een soortgelijke naam heeft. Zo zeggen de Italianen Pasqua. "Maar in het Duits en Engels zeggen ze Ostern en Easter. En ja, dat heeft iets met het oosten te maken", vertelt Van Wingerden. "De eerste dienst op paasmorgen heette albae paschales. Alba is het vroege ochtendlicht uit het oosten."

Feiten en fabels over de vreemde traditie Pasen