20% van onze bevolking is hoogsensitief; nog meer onderzoek is nodig voor iedereen met SPS

1 op 5 mensen is hoogsensitief, maar wat betekent dat?

Radboud Recharge 18 februari 2022

Over hoogsensitiviteit is onder wetenschappers heel weinig bekend. Dat is vreemd, want zo’n 20 procent van de mensen is hoogsensitief. Daarom hebben wetenschappers van de Radboud Universiteit nu voor de eerste keer systematisch kwalitatief onderzoek gedaan naar hoogsensitiviteit.

Ieder mens pikt prikkels in diens omgeving op, maar de mate waarin dat gebeurt verschilt. Kun je intens genieten van een briesje op je gezicht of erger je je kapot aan het geklik van een pen? Dan kan het zijn dat je hoogsensitief of hooggevoelig bent. En dit geldt voor veel mensen, want ‘hoe gevoelig we zijn is normaal verdeeld’, legt psycholoog Corina Greven uit. ‘Een meerderheid van de mensen heeft een gemiddelde gevoeligheid, maar er is ook een groep mensen hoogsensitief of juist laagsensitief.’

Hoogsensitiviteit of sensory processing sensitivity (SPS), de term waarmee wetenschappers deze eigenschap aanduiden, wordt pas relatief kort bestudeerd. In 1997 was psycholoog Elaine Aron de eerste die hierover publiceerde en sindsdien zijn er wereldwijd zo’n 100 publicaties over SPS. ‘We weten nog altijd heel weinig over de ervaringen en het denken van hoogsensitieve mensen’, vertelt Greven, die vorig jaar werd benoemd tot hoofleraar Environmental Sensitivity in Health om juist op dit gebied extra onderzoek mogelijk te maken. Samen met uitvoerend onderzoeker Sharell Bas en bijzonder hoogleraar Begaafdheid Anouke Bakx publiceerde ze onlangs de resultaten van een eerste kwalitatieve studie over hoe hoogsensitieve mensen deze eigenschap beschrijven en ervaren.

Noise-cancelling koptelefoon

Bas, Greven en Bakx namen, samen met universitair docent Mariëtte Kaandorp (I.M.) en masterstudenten Zoë de Kleijn en Wendeline Braaksma, 26 interviews af bij hoogsensitieve mensen en kwamen op basis van de antwoorden op kenmerken die karakteristiek zijn voor SPS. ‘Zo kwam duidelijk naar voren dat hooggevoelige mensen zich erg verbonden met anderen voelen, empathisch zijn en aandacht voor mensen hebben’, vertelt Bas. ‘Iemand gaf bijvoorbeeld aan het meteen te zien als iemand ergens mee zit, terwijl een ander op het werk snel oppikt wat welke collega leuk en niet leuk vindt.’ Ook noemden de deelnemers dat ze veel nadenken en reflecteren, zoals het afwegen van alle opties bij het nemen van een beslissing, en dat ze een behoefte hadden aan diepte en betekenis, zoals een voorkeur voor diepe gesprekken boven ‘small-talk’.

Hoogsensitiviteit kan ook de nodige ongemakken en problemen opleveren. ‘Veel geïnterviewden kampten met stress en vermoeidheid. Dat was in hun beleving niet een gevolg, maar een onderdeel van SPS’, zegt Bas. Wel noemden deelnemers een aantal methodes om hier mee om te gaan. Bakx: ‘Even een prikkelarme omgeving opzoeken of een noise-cancelling koptelefoon opzetten, bijvoorbeeld.’ ‘Ook stelde een geïnterviewde dat je een hoogsensitief persoon kunt herkennen aan het dragen van een zonnebril zonder dat de zon schijnt’, vult Bas aan.

Waardevolle collega’s

Hoewel positieve én negatieve prikkels duidelijker binnenkomen bij hoogsensitieve personen, was de meerderheid van de geïnterviewden uiteindelijk blij met deze eigenschap. ‘Het was sowieso opvallend hoe eensgezind de deelnemers in hun antwoorden waren’, stelt Bakx. ‘Afsluitend organiseerden we een online meeting waarin we onze resultaten deelden met de geïnterviewden, onder meer aan de hand van quotes uit de interviews. Een persoon dacht telkens teksten van zichzelf terug te horen, zo herkenbaar waren de quotes.’

Ook opvallend was dat veel mensen pas op latere leeftijd, als twintiger of dertiger ontdekken dat ze hoogsensitief zijn. ‘Deze studie legt een basis, maar over SPS valt nog veel te ontdekken’, benadrukt Greven. ‘Bijvoorbeeld hoe hoogsensitiviteit bij kinderen werkt, hoe je stress en vermoeidheid kan voorkomen en hoe mensen kunnen profiteren van positieve kanten van SPS.’

Daarnaast is het belangrijk dat meer mensen leren over SPS. ‘In het onderwijs bijvoorbeeld’, stelt Bakx die als lector bij Fontys Hogeschool Kind en Educatie ook pabostudenten begeleidt. ‘Als docenten zich hiervan bewust zijn, kunnen ze hoogsensitiviteit niet alleen signaleren bij leerlingen, maar er waar mogelijk ook op inspelen.’ Ook in bedrijven kan extra bewustzijn positief uitpakken. Bas: ‘In een prikkelrijke omgeving zoals een kantoortuin kunnen hoogsensitieve werknemers overprikkeld raken, maar in de samenwerking met collega’s zijn ze van grote waarde.’