Hoe urgent lichaamstaal is tijdens beeldbellen: het zou te zien en ook te horen zijn

Helaas kunnen de meesten elkaars lichaamstaal nu niet volledig zien of ervaren tijdens het beeldbellen in deze Coronatijden. Veel informatie gaat nu ook verloren door wegvallen geluid en beeld, vertraging geluid en of beeld of is zelfs niet te zien daar we meer elkaars hoofden zien en niet full-body.

Hoe belangrijk is lichaamstaal eigenlijk?

Lichaamstaal is iet alleen te zien, maar ook te horen

Radboud Recharge 14 mei 2020

Als mensen met handen en armen bewegen terwijl ze hun stem gebruiken, kunnen luisteraars dat horen. Zelfs zonder de ander te zien, kunnen we lichaamstaal oppikken. Dat blijkt uit onderzoek van Wim Pouw van het Donders Instituut van de Radboud Universiteit en het Max Planck Instituut voor Psycholinguïstiek.

De meeste mensen maken gebaren terwijl ze praten. Van een kleine polsbeweging tot complete gebarentaal met armen, handen en vingers. Deze vorm van non-verbale communicatie ondersteunt wat iemand zegt en is in sommige gevallen zelfs onmisbaar om iets goed uit te leggen.

Lastig als je de ander niet kan zien, zou je denken. Maar zelfs tijdens gesprekken aan de telefoon, of roepend vanuit een andere kamer, praten we vaak met onze handen. En dat is niet zinloos, zo blijkt uit de studie van Wim Pouw en zijn collega’s van de University of Connecticut: onze gebaren klinken namelijk door in je stem.

Harder en hoger

Dat zit ‘m in de akoestiek: de toonhoogte en het volume van het stemgeluid veranderen door de beweging van armen en handen. 'Die verandering is heel subtiel bij een polsbeweging', vertelt Pouw. 'Bij een armbeweging is dat al minder subtiel. De toonhoogte springt iets omhoog op het moment dat een beweging afremt.'

De akoestische verschillen treden volgens Pouw op door twee oorzaken. Een van de oorzaken is het ontstaan van trillingen. De krachten die bij een beweging komen kijken, zorgen voor trillingen in je lichaam. Via het bindweefsel dat je lichaam bij elkaar houdt, belanden er trillingen bij je longen, waardoor de druk in je longen wordt beïnvloed.

De andere oorzaak is spierspanning rondom je longen die nodig zijn om balans te houden. We gebruiken namelijk niet alleen onze armspieren als we onze armen bewegen. 'Bij het afremmen van je arm bijvoorbeeld, worden plots andere spieren aangesproken zodat je niet omvalt. Deze spieren die balans houden zijn onder andere spieren rondom je longen.'

Onbewust een arm horen bewegen

Voor deze studie liet Pouw drie mannen en drie vrouwen een monotone toon aanslaan ('aaaaaa', zoals bij de dokter), terwijl ze allerlei verschillende bewegingen maakten met hun handen en armen. Vervolgens werd aan dertig proefpersonen gevraagd de opnames te beluisteren. Zij pikten de bewegingen op en konden in veel gevallen vrij nauwkeurig meebewegen.

De verschillen in toonhoogte en volume zijn goed meetbaar, en als je erop let ook vrij goed op te merken. Opmerkelijk is dat luisteraars onbewust kunnen horen waar de beweging voor deze verschillen zorgt. 'De proefpersonen pikten niet alleen de snelheid van de beweging op, maar ze hoorden ook waar de beweging zich bevond op dat moment.'

Woorden benadrukken met de hand

Volgens de onderzoeker is een stem dus meer dan een abstracte verzameling geluiden. 'Wanneer wij een stem horen, hoor je letterlijk aspecten van het hele lichaam van een mens.'

De bevindingen gaan in tegen de aanname dat gebaren tijdens het praten van oorsprong alleen dienen om iets uit te beelden of aan te wijzen. 'Dit draagt bij aan het inzicht dat er een nauwere verwantschap is tussen gesproken taal en gebaren. Handgebaren zijn misschien wel ontstaan om stemgeluid te ondersteunen, om nadruk op woorden te kunnen leggen bijvoorbeeld.'

Google Home

De inzichten dragen bij aan kennis over onszelf, maar ook aan de manier waarop we technische hulpmiddelen leren taal te herkennen. Denk aan systemen als Google Home en Siri. 'Bij de ontwikkeling van spraakherkenning moeten we rekening houden met beweging. Dat kunnen gebaren zijn, maar iemand kan bijvoorbeeld ook praten en hardlopen tegelijk.'

Systemen kunnen met informatie over veranderingen van stemgeluid de betekenis en het gewicht van woorden beter begrijpen. Of omgekeerd: bijgeluiden in een stem die worden veroorzaakt doordat de spreker aan het hardlopen is, zijn niet van belang voor de betekenis van woorden. 'Dat soort systemen kunnen we leren wat ze er wel of zeker niet uit moeten filteren.'