Voel je rustiger door voorspelbare muziek te luisteren
Je rustig voelen? Luister naar voorspelbare muziek
Scientias M. Nowee 6 april 2024
Muziek kan ontroeren, activeren, laten ontspannen of juist ongemakkelijk aanvoelen. Verschillende emoties die we ook in verschillende delen van ons lichaam voelen. Japanse en Britse wetenschappers besloten om die verschillende muziekstijlen vast te leggen in een ‘lichaamskaart’ en vonden een verband tussen akkoordprogressie en emoties.
Muziek kan allerlei emoties opwekken en werkt zelfs stressverminderend. Daarvoor maakt het niet uit of je headbangt op Metallica of tot tranen toe geroerd raakt door Bach. Toch lijken de muziekstijlen van deze twee totaal niet op elkaar. Waar ligt het dan aan dat ze beiden dezelfde emotie kunnen oproepen? En hoe kan muziek überhaupt sensaties kan veroorzaken, zowel in lichaam als geest?
Dat besloten Japanse en Britse wetenschappers uit te zoeken. Ze wilden vooral begrijpen waarom sommige akkoordprogressies (opeenvolging van akkoorden) anders voelen dan anderen. Daarbij keken ze met name naar de muzikale akkoorden die gevoelens in het hart en de maag opwekken en de emoties die daar bij horen.
Methode
Ze vroegen daarvoor ruim vijfhonderd deelnemers om naar verschillende audiofragmenten te luisteren die ze zelf hadden gemaakt. Die audiofragmenten waren verkregen door de akkoordprogressie van bijna 900 popliedjes te bestuderen. De wetenschappers kwamen zo uit op acht verschillende setjes van vier akkoorden die ze vervolgens in willekeurige volgorde achter elkaar zetten waardoor ze op 92 unieke akkoordprogressies uitkwamen. Naast dat de akkoorden en de volgorde ervan in deze 92 fragmenten verschilde, zorgde de willekeurigheid er ook voor dat ze elkaar op een voorspelbare, of juist op een (enigszins) onvoorspelbare manier opvolgden.
Een voorbeeld:
Als een C-akkoord natuurlijk aanvoelt als vervolg op het vorige akkoord, en er volgt een C7 akkoord (waar vergeleken met een C-akkoord enkel een extra noot aan is toegevoegd), dan wijkt dit niet veel af van de verwachting. Zeker vergeleken met een heel ander akkoord.
Lichaamskaart
Vervolgens moesten de deelnemers binnen tien seconden aangeven in welk deel van hun lichaam ze tijdens het luisteren een emotie voelden, om zo de muziek in een lichaamskaart te vangen. Ook moesten ze aangeven om welke emotie dit ging. Daaruit bleek dat sommige akkoordprogressies duidelijk gevoeld werden in het hart, terwijl anderen juist een gevoel in de maag opriep. Daarnaast wekten bepaalde combinaties van akkoorden een soort ‘esthetische waardering op’, wat ervoor zorgde dat de deelnemers minder negatieve emoties voelden, zoals ongemak en angst.
Kalmte en tevredenheid
De wetenschappers ontdekten ook dat er een verband is tussen onzekerheid, lichamelijke sensaties en emotionele reacties. Meer voorspelbare akkoordprogressies zorgden bijvoorbeeld voor gevoelens van kalmte, opluchting, tevredenheid, nostalgie en empathie. “Deze studie onthult de ingewikkelde wisselwerking tussen muzikale onzekerheid, voorspellingsfouten en temporele dynamiek bij het opwekken van verschillende lichamelijke sensaties en emoties”, aldus onderzoeker Tatsuya Daikoku van de Universiteit van Tokio. “Meer specifiek ontdekten we dat voorspellingen en onzekerheid de hart- en buiksensaties beïnvloeden.”
Muzikale interoceptie
In toekomstige studies hopen onderzoekers te achterhalen hoe deze muzikale lichaamskaarten zich verhouden tot fysiologische reacties in het lichaam. De onderzoekers denken namelijk dat de sensaties en emoties die muziek bij ons oproept, nauw samenhangen met wat ze “muzikale interoceptie” noemen. Een concept dat inhoudt dat we de fysiologische signalen vanuit onze interne organen kunnen waarnemen en begrijpen. Een versnelde hartslag bijvoorbeeld, een warm gevoel in je borst of een rilling door je lichaam. Dat zijn sensaties die direct en concreet in je lichaam worden ervaren en invloed kunnen hebben op onze emoties – en regulatie daarvan – en ons mentale welzijn.
Tot die tijd moeten we vooral genieten van muziek, stellen de onderzoekers. “Onze bevindingen benadrukken het belang van het erkennen van diverse vormen van muzikaal genot, elk met unieke effecten op onze geest en ons lichaam.”
HP De Tijd K. Knoolhuizen 3 februari 2015
Waarom voorspelbare muziek niet goed is, maar ‘Imagine’ van John Lennon wel
De Wereld Draait Door had een tijdje geleden een item dat Guilty Pleasures heette. Getroebleerde muzikanten zongen in slow motion de eurohousehits waarop ze voor het eerst dronken waren geworden in de veronderstelling dat het ineens prachtige muziek werd als je er maar moeilijk genoeg bij keek.
Onzin natuurlijk. Dat vond tafeldame Gerdi Verbeet ook. Volgens haar bestond er niet zoiets als goede en slechte muziek. Het gaat erom of je muziek leuk vindt of niet. Daar gaat het inderdaad om, maar dat wil niet zeggen dat er geen verschil is tussen goede en slechte muziek. Dat verschil is alleen heel moeilijk te bepalen. Het heeft met ontzettend veel factoren te maken.
Voorspelbaarheid
Een van die factoren is voorspelbaarheid. Voorspelbare muziek is over het algemeen slecht en onvoorspelbare muziek goed. Als een keeper van te voren weet in welke hoek een voetballer de bal gaat schieten, dan is de kans groot dat hij hem tegenhoudt. Hij gaat gewoon op de plek staan waar de bal komt en klaar ben je.
Het staat iedereen uiteraard vrij om van voorspelbare muziek te genieten, maar dat maakt het nog geen goede muziek. Om een uitgemolken vergelijking te maken: hele volksstammen leven op een dieet van Big Macs en Pepsi. Toch durf ik uit te sluiten dat McDonalds ooit een Michelinster krijgt.
Je moet als muzikant daar mikken waar de keeper de bal niet verwacht. Daar zit natuurlijk wel een voorwaarde aan: je moet in het doel schieten, en niet zomaar lukraak de tribune op. Onvoorspelbaarheid is niet per definitie goed. Wie in het wilde weg op een piano ramt weet zelf niet hoe het gaat klinken; toch levert dat doorgaans geen goede muziek op.
Wiggle
Het is de kunst om precies onvoorspelbaar genoeg te zijn. Wiggle van Jason Derulo en Snoop Dogg lijkt in eerste instantie een vrij gemiddeld R&B-liedje, tot het moment waarop Derulo zingt: ‘You know what to do with that big fat butt’. Er volgt een korte stilte, waarna een schorre stem ‘Wiggle, wiggle, wiggle’ antwoordt. Dan een fluitje en een eenvoudige basloopje, om weer verder te gaan als vrij gemiddeld R&B-liedje – wat het dan dus niet meer is.
Het spijtige is dat Derulo deze geniale zet drie keer herhaalt. Zo wordt de onvoorspelbaarheid voorspelbaar en kan ik Wiggle niet meer als ‘goed’ kwalificeren.
Imagine
De nieuwe nummer 1 in de Top 2000, Imagine van John Lennon, is uiterst voorspelbaar. Het is mierzoet, er is niets poëtisch aan. Vraag een willekeurig kind van zes om een gedicht te schrijven over zijn diepste wens, en hij schrijft de tekst van Imagine. Veel naïever ga je het niet krijgen.
Toch is Imagine een ijzersterk nummer. Lennon heeft de metaforen bewust buiten de deur gehouden. De boodschap was te belangrijk, die moest helder zijn, zonder ruimte voor twijfel of eigen interpretatie. De wetenschap dat Lennon niet bang was om muzikale grenzen te verleggen, dat hij in feite de hedendaagse popmuziek gedefinieerd heeft, draagt daar sterk aan bij.
De keeper weet precies in welke hoek de bal komt. Lennon schiet echter zo hard dat de bal met doelman en al in de netten vliegt. Het is moeilijk je een spectaculairder doelpunt voor te stellen.
