Ervaar je op je werk wel eens een waardeconflict met je persoonlijke waarden; leer studenten meer over gevoelens/affectief leren
Leer studenten bewustzijn eigen gevoelens bij waardeconflict
UvA 25 november 2023
De meeste professionals zullen op hun werk wel eens te maken krijgen met een waardeconflict, vaak door een andere visie op regels en richtlijnen. ‘We kunnen onze studenten, de professionals van morgen, beter leren omgaan met deze waardeconflicten als we ook persoonlijke gevoelens centraal gaan stellen in onderwijs’, stelt onderwijswetenschapper Pamela den Heijer. Zij onderzocht hoe docenten hun studenten hierin kunnen ondersteunen. Woensdag 29 november verdedigt ze haar proefschrift aan de Universiteit van Amsterdam.
Waarden zijn idealen die mensen en organisaties nastreven, zoals integriteit, loyaliteit en gelijkwaardigheid. In organisaties krijgen waarden handen en voeten in regels, richtlijnen en protocollen. Bijvoorbeeld voor hoe je in een bepaalde situatie met een client omgaat. Dit kan echter clashen met de persoonlijke waarden van een werknemer en diens kijk op de situatie. ‘Je wilt graag dat professionals achter de waarden en protocollen van hun werk kunnen staan’, stelt Den Heijer. ‘Niet door ze klakkeloos over te nemen, maar doordat ze deze kunnen matchen met hun eigen waarden.’
Om dit te leren moet volgens Den Heijer in het hoger onderwijs, waar toekomstige professionals worden opgeleid, meer aandacht komen voor gevoelens of affectief leren. ‘Op dit moment leren studenten vooral vanuit een theoretisch oogpunt te praten over situaties waarin mensen verschillende waarden hebben. Dit schept emotionele afstand, terwijl persoonlijke en vaak onbewuste gevoelens invloed hebben op een oordeel in een waardeconflict.’
Op zoek naar een goed design
Op een HBO school onderzocht Den Heijer met verschillende docenten en studenten hoe in het onderwijs persoonlijke gevoelens centraal te strellen bij het bespreken van ethische dilemma’s en studenten zo beter te leren omgaan met een waardeconflict. Ze onderscheidt de volgende kenmerken:
Verleg de focus van buiten naar binnen en moedig studenten zo aan het moment en hun innerlijke gevoelens bewust te beleven
Initieer zelfonderzoek van ervaringen zodat de student 'aangenaam' en 'onaangenaam' leert te onderscheiden en de persoonlijke gevoelservaring herkent
Haal barrières voor dialoog weg en stimuleer gesprekken op emotioneel niveau om zo individuele standpunten te verhelderen
Moedig het aan om gevoelens te interpreteren en te delen met anderen en hiervoor affectieve taal aan te leren
Volgens Den Heijer kun je hierbij het beste gebruik maken van ervaringen in het heden, ‘zo kun je direct beroep doen op gevoelens in het moment.’
Elke student moet dit leren
Zowel de docenten als studenten gaven aan het best lastig te vinden hun gevoelens te benoemen en delen. ‘Het is daarom cruciaal om in het eerste jaar vanaf dag één een positieve klasomgeving te creëren die gesprekken vanuit gevoelens bevordert’, zegt Den Heijer. ‘Dit helpt bij het leren van affectieve taal, maakt studenten meer open voor innerlijke betrokkenheid bij waardeconflicten en leert ze tot een standpunt te komen dat beter overeenkomt met wat ze innerlijk voelen. De docenten fungeren als belangrijke gidsen en rolmodellen in dit proces.’
Den Heijer benadrukt dat ze met dit onderzoek naar gevoelens voelen niet boven denken wil zetten. ‘Ze bestaan uitdrukkelijk naast elkaar. Om gevoelens te kunnen interpreteren heb je denken nodig, en je kunt helderder denken als je in contact bent met je gevoelens.’ Daarnaast noemt ze de lessen uit haar onderzoek ook bruikbaar voor andere terreinen, bijvoorbeeld bij grote transitieprocessen in de samenleving, denk aan duurzaamheid. ‘Zo'n transitieproces begint bij het individu en daarin speelt onderwijs een belangrijke rol. Het draait in essentie om het bewustzijn van waar jij als persoon voor staat en wat jij belangrijk vindt door in contact te staan met je persoonlijke gevoelens.’
Proefschriftdetails
Pamela den Heijer, 2023, 'A First Step in Teaching Students to Cope with Inward Involvement in a Value Conflict: The design of Affective Learning Experiences'. Promotor: Prof. J.M. Voogt, copromotor: Dr A.A.W. Zondervan.
Tijd en locatie
Woensdag 29 november, 11.00, Aula, Amsterdam (of online)
