Extreme kou en hitte zorgen voor psychische problemen, blijkt uit nieuw Spaans-Nederlands onderzoek

Bizar: de Nederlandse kou veroorzaakt psychische problemen bij jongeren

Scientias J. Kras 1 februari 2025

Een gebrek aan zon is niet echt bevorderlijk voor je humeur, maar dat is niet het enige klimaataspect dat mogelijk impact heeft op je geestelijke gezondheid: ook extreme kou en hitte zorgen voor psychische problemen, blijkt uit nieuw Spaans-Nederlands onderzoek.

Het interessante is dat de onderzoekers een behoorlijk koud gebied – Nederland – hebben vergeleken met het warme Spanje om te kijken wat extreme temperaturen, die door klimaatverandering ook alleen maar extremer worden, doen met de psychische gezondheid van jongeren. Daarvoor zijn bijna 4000 Nederlandse tieners en bijna 900 Spaanse jongeren onderzocht tussen 2015 en 2022.

Kou en warmte blijken verschillende effecten te hebben: in Nederland hadden tieners meer last van zogenoemde internaliserende problemen, zoals depressie en angst, terwijl de hitte in Spanje meer leidde tot concentratieproblemen.

Twee belangrijke cohortstudies
We spraken met de Nederlandse PHD-onderzoeker bij ISGlobal, Esmée Essers. Zij legt eerst uit hoe de studie is uitgevoerd. “Onze studie gebruikt gegevens uit twee geboortecohortstudies: de Nederlandse Generation R Study uit Rotterdam en het Spaanse INMA Project in drie regio’s Gipuzkoa, Sabadell en Valencia. Deze cohortstudies zijn meer dan twee decennia geleden begonnen.” En ze zijn nog gaande, wat wel bijzonder is: de kinderen zijn gevolgd tijdens de zwangerschap, hun kindertijd, adolescentie en nu tot in hun volwassenheid. De deelnemers zijn momenteel 17 tot 23 jaar oud. Toen ze 13 jaar oud waren, is hen gevraagd deel te nemen aan een follow-up. Toen is ook een vragenlijst afgenomen om het niveau van psychiatrische symptomen te bepalen. Uiteindelijk zijn voor dit onderzoek alleen de deelnemers geselecteerd die die vragen hebben ingevuld.

Maar hoe weet je dan of ze ook zijn blootgesteld aan extreme temperaturen? Daarvoor is een speciaal model gebruikt, dat informatie bevat over onder meer vegetatie, landgebruik en bedekking, de zogenoemde urban structure. De temperatuur van de buitenlucht werd berekend op basis van het woonadres van de deelnemer ten tijde van de beoordeling van de vragenlijst. “We beschikken over temperatuurgegevens per uur en hebben die omgezet naar dagelijkse gegevens. Vervolgens hebben we deze omgerekend naar de drie blootstellingsperioden van het onderzoek: een week, een maand en twee maanden voorafgaand aan de vragenlijst”, legt Essers uit.

Depressies en aandachtsproblemen
Zo zijn een heleboel interessante gegevens verzameld, maar dan rest natuurlijk de vraag: wat kwam er precies uit? “De resultaten in het Nederlandse cohort laten zien dat blootstelling aan kou verband houdt met meer symptomen gerelateerd aan angst en depressie”, vertelt de PHD-kandidaat van het Barcelona Institute for Global Health. “Gezien het feit dat deze jongeren meer aan kou werden blootgesteld dan die in het Spaanse cohort laat de subtiele blootstelling aan kou zien hoe ‘thermal discomfort’ deze adolescenten vatbaar maakt voor psychiatrische symptomen in koudere omstandigheden.” Maar niet alleen Nederlandse jongeren, ook hun Spaanse leeftijdsgenoten werden niet beter van extreme temperaturen. “Aan de andere kant leidden in het Spaanse cohort de warmere temperaturen tot meer aandachtsproblemen.” Daar heeft de onderzoeker wel een mogelijke verklaring voor. “Het is mogelijk dat het thermoregulatiesysteem in het lichaam wordt beïnvloed wanneer de temperatuur stijgt, wat leidt tot hitte-uitputting en thermisch ongemak, waardoor gedragsveranderingen kunnen ontstaan. We denken ook dat verstoorde slaap bij hogere temperaturen een rol kan spelen bij het ontstaan van meer aandachtsproblemen.”

De temperatuurextremen waarnaar is gekeken waren niet eens zo extreem. Voor Nederland gold een minimumtemperatuur van -5,2 graden en voor Spanje een maximum van 33,9 graden. “In deze studie benadrukken we hoe zelfs bij relatief subtiele blootstelling aan temperatuurextremen de geestelijke gezondheid van adolescenten wordt beïnvloed en we moeten er rekening mee houden dat deze reacties in de context van klimaatverandering kunnen verergeren”, aldus Essers.

De impact van klimaatverandering
Het is best schokkend om zo zwart op wit te zien dat temperatuurextremen zoveel invloed hebben op jongeren. En dat wordt dus alleen maar erger. “We verwachten dat door klimaatverandering en de huidige prognoses, adolescenten zullen worden blootgesteld aan extremere temperaturen en dat er dus meer fysiologische reacties worden opgewekt, waardoor psychiatrische symptomen kunnen verergeren. Omdat we geloven dat het biologische mechanisme achter de relatie tussen blootstelling aan temperatuur en psychiatrische symptomen – dat wil zeggen de verstoring van de juiste thermoregulatie en het op gang brengen van stress- en ontstekingsprocessen die kunnen leiden tot thermisch ongemak – in beide landen vergelijkbaar is, verwachten we dezelfde dynamiek. Daarom denken we niet dat de resultaten onze aanvankelijke aannames noodzakelijkerwijs in twijfel trekken, maar ze maken ons wel nieuwsgieriger naar de resultaten als deze bevolkingsgroepen waren blootgesteld aan extremere temperaturen”, legt de onderzoeker uit.

De studie kan in de praktijk helpen om de psychische problemen van jongeren aan te pakken. “Deze studie laat zien hoe klimaatverandering en de daarmee gepaard gaande blootstelling aan hogere of lagere temperaturen samenhangt met de geestelijke gezondheid bij adolescenten, en identificeert bovendien verschillende verbanden in twee verschillende landen. Het is belangrijk om te begrijpen hoe de geestelijke gezondheid van jongvolwassenen kan worden beïnvloed door klimaatverandering, zodat de paraatheid kan worden geoptimaliseerd”, vertelt Essers. “Het complexe verband tussen klimaatverandering en geestelijke gezondheid wordt nog steeds niet volledig begrepen en met deze resultaten helpen we om dit verder te kwantificeren. Hiermee voorzien we beleidsmakers van wetenschappelijk onderbouwd bewijs van de invloed van klimaatverandering op de gezondheid. Studies zoals deze kunnen helpen om de gezondheid van deze jongere populatie op de lange termijn te beschermen en kunnen worden gebruikt als bewijs voor klimaatbeleid om de negatieve gevolgen voor de gezondheid van adolescenten te beperken”, besluit de onderzoeker.

Met andere woorden: de geestelijke gezondheid van jongeren kan behoorlijk lijden onder temperatuurextremen en dit is nóg een reden om klimaatverandering in te perken.

Bronmateriaal

"Temperature Exposure and Psychiatric Symptoms in Adolescents From 2 European Birth Cohorts" - JAMA