Kinderen krijgen psychofarmaca voorgeschreven, terwijl er weinig bewijs is voor de effectiviteit van de middelen.

Kinderen krijgen steeds vaker angstremmers of antidepressiva, maar er is geen enkel bewijs dat het helpt

SCIENTIAS J.Kras 30 juli 2024

Kinderen met slaapproblemen krijgen tegenwoordig gerust een slaappil. Voelen ze zich down dan zijn antidepressiva een optie. Steeds vaker krijgen ze dit soort psychofarmaca voorgeschreven, terwijl er weinig bewijs is voor de effectiviteit van de middelen. Experts waarschuwen voor de gevaren.

Jongeren krijgen steeds vaker en steeds langer zogenoemde psychoactieve medicijnen voorgeschreven. Het aantal voorschriften stijgt al decennialang gestaag en artsen vinden het lastig om hun patiënten te laten afbouwen. Geen goede zaak, vinden deskundigen. Met name slaapmiddelen, angstremmers, antidepressiva, antipsychotica en melatonine moeten minder makkelijk worden voorgeschreven. Experts roepen op tot de invoering van een nieuw systeem met als doel de veiligheid en gezondheid van kinderen te verbeteren.

De cijfers in Nederland
Ongeveer een op de zes kinderen en jongeren tot 18 jaar heeft psychische problemen. Zo’n 7 procent wordt hierdoor dusdanig beperkt in het dagelijks functioneren dat professionele behandeling nodig is. In 2020 gebruikte ongeveer 4 procent van de Nederlandse kinderen en jongeren psychofarmaca.

Openbare apotheken in ons land verstrekten in 2023 zo’n 1,2 miljoen mensen een antidepressivum, van wie 10.000 gebruikers tussen de 8 en 18 jaar oud waren. Hun gemiddelde gebruik is sinds 2018 met bijna 30 procent toegenomen. Volgens de gangbare richtlijnen dienen artsen terughoudend te zijn met het voorschrijven van antidepressiva. Bij deze kwetsbare leeftijdsgroep is er onder meer een verhoogd risico op zelfmoord door gebruik van deze medicatie. In vergelijking met 2022 nam het aantal gebruikers onder kinderen (8-17 jaar) toe met 2,5 procent en onder jongvolwassenen (18-24 jaar) met 4 procent. Ook gemeten in standaarddagdoseringen (DDD’s) vindt er een opvallende stijging plaats onder jongeren. Jongvolwassenen nemen 11 procent meer DDD’s. Onder kinderen was de stijging nog groter: van 177 DDD’s in 2018 naar ongeveer 230 in 2023, een stijging van tegen de 30 procent in 6 jaar.

Internationale trend
In het Verenigd Koninkrijk is eenzelfde trend te zien. Uit eerder gepubliceerde Britse studies blijkt dat artsen tussen 2000 en 2019 elk jaar gemiddeld 3 procent vaker een antipsychoticakuur voorschrijven aan kinderen. Het gebruik van antidepressiva bij 12- tot 17-jarigen is er tussen 2005 en 2017 meer dan verdubbeld. Daarnaast nam het aantal Britse jongeren onder de 17 jaar dat melatonine gebruikte in 2022 toe met 168 procent vergeleken met 2015.

Ook buiten Europa zien we dat artsen steeds meer vertrouwen op deze medicijnen voor de behandeling van psychische problemen bij kinderen. Gegevens uit een groot Amerikaans onderzoek laten een sterke stijging zien van het aantal jongeren dat een combinatie van dergelijke medicijnen krijgt voorgeschreven, ondanks toenemende zorgen over de veiligheid en effectiviteit ervan.

Onvoldoende onderzoek naar veiligheid
De veiligheid van psychoactieve middelen bij kinderen is slecht onderzocht, benadrukken de experts. Vooral een studie naar de veiligheid van antipsychotica bij kinderen in de pleegzorg heeft het balletje aan het rollen gebracht, en geleid tot nieuwe, strengere richtlijnen. Deze richtlijnen pleiten voor een ‘start low, go slow’-benadering. Het is cruciaal dat de huisarts of specialist de voorgeschreven medicatie regelmatig herziet en zo snel mogelijk stopt met de behandeling, waarschuwen deskundigen. Toch blijkt uit verschillende onderzoeken dat artsen zich niet zeker genoeg voelen om de dosis en lengte van de kuur af te bouwen.

Behoefte aan veiligheidsrichtlijnen
“Het voorschrijven van psychoactieve medicatie is tegen wil en dank een pijler geworden in de behandeling van psychische problemen bij kinderen, ook al is er slechts een beperkte wetenschappelijke basis voor het gebruik ervan. Als deze pillen dan toch worden voorgeschreven, dan moet dit in elk geval een stuk veiliger gebeuren”, schrijven de wetenschappers. “Het is cruciaal om beter te begrijpen welk risico psychofarmaca met zich meebrengen, welke doses veilig zijn per leeftijdsgroep, en op welk moment het verplicht moet worden om de fysieke gezondheid nauwlettend te monitoren.”

Tot slot concluderen de experts dat een betere samenwerking en gedeelde besluitvorming, waarbij jongeren en hun families betrokken worden bij discussies over medicatie essentieel is. Dit zorgt ervoor dat behandelingen niet nodeloos voortschrijden.

Bronmateriaal

"Challenging use of psychotropic medication in young people" - Drug and Therapeutics Bulletin