Voor een nieuw kabinet dat wel begaan is met iedere Nederlander

Een basisinkomen voor iedereen op aarde: dat kan weleens heel goed uitpakken voor de economie én het klimaat

Scientias V. Lammerse7 juni 2024

Onderzoekers hebben berekend dat het implementeren van een basisinkomen het mondiale bruto binnenlands product (bbp) kan verdubbelen, terwijl tegelijkertijd de uitstoot van broeikasgassen wordt verminderd.

Over het basisinkomen is al veel gezegd en geschreven. Sommigen beschouwen het als een veelbelovend idee dat armoede kan bestrijden, terwijl anderen bezorgd zijn dat de financiële haalbaarheid ervan twijfelachtig is en dat het negatieve effecten kan hebben op de arbeidsmarkt. In een nieuwe studie, gepubliceerd in het vakblad Cell Reports Sustainability, hebben onderzoekers zich wederom in dit omstreden onderwerp vastgebeten. En uit de bevindingen blijkt dat een basisinkomen misschien helemaal niet zo’n verkeerd idee is.

Meer over het basisinkomen
Het basisinkomen is een idee waarbij elke burger of inwoner van een land op regelmatige basis een vast bedrag van de overheid ontvangt, bovenop het eigen salaris. Het hoofddoel hiervan is om iedereen (ongeacht hun sociale of economische achtergrond) een basisniveau van financiële zekerheid te bieden. Een basisinkomen biedt verschillende voordelen. Het elimineert het ingewikkelde systeem van toeslagen en uitkeringen, wat de bureaucratie aanzienlijk vermindert. Bovendien kan het basisinkomen van cruciaal belang zijn voor de toekomst, vooral omdat steeds meer mensen mogelijk buiten spel komen te staan door voortdurende technologische ontwikkelingen. Ondanks de voordelen zijn er echter ook veel tegenstanders. Een veelgehoord argument is dat het mensen lui zou maken. Waarom zou je nog gaan werken als je toch elke maand een aanzienlijk bedrag van de overheid ontvangt?

Het regelmatig uitkeren van geld aan alle mensen over de hele wereld zou volgens een recente analyse weleens goed voor de economie en het klimaat kunnen uitpakken. Dit zou zelfs kunnen resulteren in een forse toename van het mondiale bruto binnenlands product (bbp). En door het basisinkomen te financieren via belastingen op CO2-uitstoot, kunnen we ook de milieuvervuiling verminderen. “We suggereren dat als we basisinkomen combineren met milieubescherming, we twee vliegen in één klap slaan,” aldus onderzoeker U. Rashid Sumaila.

Subsidies visserij
Sumaila denkt dat een basisinkomen veel problematiek kan oplossen. Eerder al, zette hij zich actief in voor het beëindigen van schadelijke subsidies voor de visserij op mondiale schaal. Maar dit heeft niet alleen maar voordelen opgeleverd. Mensen die namelijk afhankelijk zijn van de visserij voor hun levensonderhoud, voor mensen in ontwikkelingslanden, zeggen dat ze deze subsidies nodig hebben. “Een mogelijke oplossing hiervoor is om mensen een basisinkomen te geven,” oppert Sumaila. “Op die manier kunnen we duurzaamheidsdoelen nastreven zonder het levensonderhoud van mensen in gevaar te brengen.”

Basisinkomen
Het verstrekken van een basisinkomen is niet goedkoop. Het onderzoeksteam heeft berekend dat het 41 biljoen dollar kost om een basisinkomen te verstrekken aan de gehele wereldbevolking van 7,7 miljard mensen. Als alleen mensen die onder de armoedegrens leven in minder ontwikkelde landen een basisinkomen zouden ontvangen, zou dat zo’n 442 miljard dollar kosten. Maar de voordelen zijn aanzienlijk. Als alle mensen op aarde een basisinkomen zouden krijgen, zou dat kunnen leiden tot een toename van het mondiale bbp met 163 biljoen dollar, wat ongeveer 130 procent van het huidige bbp vertegenwoordigt.

Economie
Volgens de analyse kan elke dollar die wordt geïnvesteerd in het implementeren van het basisinkomen maar liefst 7 dollar aan economische impact genereren. Waarom? Als een dollar wordt uitgegeven, zal het geld door de samenleving circuleren: een deel wordt besteed aan voedsel of huur, waarna het weer wordt gebruikt door anderen voor hun eigen uitgaven, enzovoort. “De dollar zal door de samenleving heen sijpelen,” stelt Sumaila. “Onze berekeningen laten zien dat de invloed die elke dollar heeft op de economie veel groter zal zijn dan zijn oorspronkelijke waarde.”

Financieren
Het team onderzocht ook manieren om het basisinkomen te financieren. En ze berekenden dat het belasten van CO2-uitstoters jaarlijks ongeveer 2,3 biljoen dollar kan opleveren. Dit zou voldoende zijn om een basisinkomen te verstrekken aan alle mensen die onder de armoedegrens leven in minder ontwikkelde landen. Overigens realiseert Sumaila zich wel dat het invoeren van koolstoftaksen een uitdaging kan zijn. Toch denkt hij dat het de moeite van overweging waard is. “We richten ons niet op het belasten van iedereen, maar alleen op degenen die het milieu vervuilen,” onderstreept hij. “Zij zouden moeten opdraaien voor de schade die ze hebben veroorzaakt.”

Andere opties
De onderzoekers stellen ook alternatieve financieringsopties voor. Zo zou het basisinkomen tevens betaald kunnen worden uit het belasten van plasticvervuiling. Of van het geld dat nu nog voor schadelijke subsidies voor olie, gas, landbouw en visserij bedoeld is. Deze benaderingen kunnen twee belangrijke mondiale uitdagingen aanpakken: het verminderen van milieuschade en het bestrijden van armoede.

Voorbeelden
Het basisinkomen is overigens niet slechts een idee op papier; het wordt al toegepast in bepaalde delen van de wereld. En verschillende praktijkvoorbeelden hebben aangetoond welke voordelen het met zich kan meebrengen. Neem bijvoorbeeld Indonesië, waar er in dorpen die een basisinkomen ontvangen aanzienlijk minder ontbossing plaatsvindt vergeleken met dorpen zonder een basisinkomen.

COVID-19
Bovendien benadrukt Sumaila dat het basisinkomen ook een proactief programma kan zijn. Het kan de veerkracht van gemeenschappen vergroten wanneer zij worden geconfronteerd met crisissen zoals pandemieën of natuurrampen. “Tijdens COVID-19 zagen we overheden wereldwijd met diverse programma’s komen om mensen te ondersteunen die plotseling hun inkomen verloren door de pandemie,” merkt Sumaila op. “Als er toen een basisinkomen was geweest, hoefden we niet zo overhaast te handelen.”

Kortom, de studie toont aan hoe het basisinkomen een mogelijke oplossing kan bieden voor verschillende uitdagingen waar we nu in de wereld mee te maken hebben. Maar of landen er daadwerkelijk voor te porren zijn? De tijd zal het leren.