Hoe verslaan we de zitepedimie?
Radboud University
16 mei 2024
Nederland wordt geteisterd door een zitepidemie (nos.nl). 32 procent van alle Nederlanders zit op een gemiddelde dag langer dan 8,5 uur; 15 procent boven het Europees gemiddelde. Volwassenen zitten daarbij wel bijna 10 uur per dag op de bank of stoel. (Henke, Trouw, 21-10-2023). Waarom is dat erg? Langdurig zitten, ook wel sedentair gedrag, vergroot de kans op vroegtijdig overlijden, wordt in verband gebracht met hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en zelfs sommige vormen van kanker (tno.nl). Hoe zorgen we ervoor dat nieuwe generaties meer gaan sporten, bewegen en gezonder blijven leven?
Dit is precies wat gedragswetenschapper Hidde Bekhuis van het Behavioural Science Institute wil weten. Zijn laatste onderzoek, waarvoor hij aan 6000 mensen vragen heeft gesteld over hun sportgedrag, laat zien dat belangrijke levensveranderingen de kans vergroten om minder te gaan sporten. Denk bijvoorbeeld aan het krijgen van een kind, of de overgang van de basisschool naar de middelbare school. Hij ziet ook dat het gedrag van ouders een grote rol speelt. ‘Als ouders het goede voorbeeld geven is de kans vele malen hoger dat het kind een leven lang blijft bewegen, gezond blijft en voldoet aan de beweegnorm', zegt Bekhuis.
Wat is de beweegnorm?
‘Voldoen aan de beweegnorm betekent voor volwassenen dertig minuten per dag matig intensief bewegen, zoals je kind met de fiets naar school brengen of met de fiets naar je werk gaan. Daarnaast doe je twee keer in de week bot- en spierversterkende oefeningen, zoals fitness’, zegt Bekhuis. Hij vervolgt: ‘Voor kinderen is de beweegnorm een uur per dag matig intensief bewegen. Met veel buitenspelen kom je dan al een eind!’. Een half uur per dag bewegen lijkt misschien weinig, maar toch voldoet heel West-Europa niet aan die norm. ‘Het is schrikbarend, maar de prognose is dat in 2040 zeventig procent van de Nederlandse bevolking obese is’, zegt Bekhuis. En dat terwijl we juist heel veel sporten in Nederland.
Weinig bewegen door veel te sporten, hoe kan dat?
Zestig procent van de Nederlanders sport één keer in de week of vaker. ‘Daarmee behoren we tot de top vijf van sportende mensen in Europa', zegt Bekhuis. Hoe kan het dan dat meer dan de helft van Nederland niet aan de beweegnorm voldoet? ‘Juist omdat we zoveel sporten hebben we het gevoel dat we met de bus naar werk kunnen, of dat we even met de auto boodschappen kunnen doen, etc. Het zijn juist die dertig minuten matig intensief bewegen per dag waardoor we gezond blijven’, zegt Bekhuis. Dat betekent overigens niet dat we niet hoeven te sporten, het zit 'm vooral in de balans hierin.
Minder motivatie om te blijven sporten
‘Uit dit onderzoek werd duidelijk dat dat veel ouders stoppen met sporten als ze kinderen krijgen. De opvoeding van een kind combineren met een baan kost de ouders alle energie die ze hebben', zegt Bekhuis. Tel daarbij op dat onze hele samenleving ingesteld is op gemak; hoeveel taken kunnen we tegenwoordig zittend uitvoeren?’, vraagt Bekhuis. Sport is het eerste dat mensen laten vallen, en maakt plaats voor nog meer sedentair gedrag'. Maar waarom is dat zo schadelijk?
Rust roest
We spreken van sedentair gedrag wanneer ons energieverbruik niet veel boven het rustmetabolsime uitkomt (Mulier Instiuut
). ‘Je zou kunnen zeggen dat je lichaam slaapt terwijl je wakker bent’, legt Bekhuis uit. ‘Veel lichaamsprocessen die eigenlijk op volle toeren horen te draaien komen daarmee bijna stil te liggen. Gevolgen zijn onder andere een lagere stofwisseling, fysieke vermoeidheid, minder makkelijk in slaap kunnen vallen, en een verhoogd risico op gezondheidsproblemen. Rust roest dus letterlijk. Daarnaast zien we in ons onderzoek dat jongvolwassenen die wel aan de beweegnorm voldoen minder eenzaam en depressief zijn, en sociaal sterk in hun schoenen staan’, zegt Bekhuis.
Wat kunnen ouders doen?
Bekhuis geeft aan dat het voor kinderen belangrijk is dat ze van jongs af aan meekrijgen dat sport en beweging leuk, normaal en gezond is. ‘Ouders kunnen hun kinderen laten zien dat ze blijvend tijd vrijmaken om te sporten, op die fiets naar de supermarkt gaan, of hun kind met de fiets naar school brengen. Als deze kinderen zelf volwassen zijn is het waarschijnlijker dat ze hun kinderen ook weer met de fiets naar school te brengen en tijd vrijmaken om te sporten. Daarom is het zo enorm belangrijk dat ouders niet stoppen met sporten’, zegt Bekhuis.
Goed sportonderwijs
Plezier hebben in sport en het nut ervan inzien is belangrijk. ‘Daar moet eigenlijk ons sportonderwijs voor op de schop’, zegt Bekhuis. Bekhuis noemt het Scandinavische sportmodel en het concept physical literacy als een stap in de goede richting.
Het Scandinavische sportmodel
Kinderen worden in het Scandinavische sportmodel tot hun zestiende niet gestuurd op resultaten en prestaties, maar op lekker spelen en plezier maken. Ze worden dan dus ook niet ingedeeld in verschillende competitiegroepen. Topsporters komen hier veel later mee op, maar gaan ook weer veel langer door dan de gemiddelde topsporters.
Physical Literacy
Tijdens gymles wordt verteld waarom je moet sporten en bewegen en bouw je zelfvertrouwen op om dat te gaan doen. Gymles is dus meer dan alleen hoe je een bal moet schieten of hoe je een hockeystick vast moet houden. Je leert vooral wat bij jou past en hoe je een fijne sportsituatie kunt voor jezelf kunt maken. ‘In Nederland komt dat er nu trouwens aan, en gaat dit ‘beweegidentiteit’ heten', zegt Bekhuis.
Vervolg
Bekhuis hoopt dat het aanmoedigen van sport en bewegen al bij negen maanden voor de geboorte van een kind begint. ‘Als de GGD, de consultatiebureau’s en verloskundigen dan al meegeven dat een actieve levensstijl belangrijk is, krijgen ouders een duw in de goede richting om hun kinderen het goede voorbeeld te geven. Zo kunnen de zitepidemie verslaan en beschermen we onze gezondheid en die van generaties daarna.
Literatuurverwijzing
