Blootstelling aan de ene angst kan een andere angst zoals hoogtevrees wellicht oplossen

Hoe fysiek contact met een spin ervoor kan zorgen dat je hoogtevrees minder wordt

Scientias J. Kras 15 januari 2024

Al sinds jaar en dag lossen psychologen een specifieke angst vrij simpel op, namelijk door je je eraan bloot te stellen: laat tien keer een spin over je hand kruipen en je zult minder bang zijn voor spinnen, dat idee. Maar nu blijkt iets geks: blootstelling aan de ene angst zou ook de andere kunnen oplossen.

Tot nu toe werd altijd aangenomen dat er verschillende exposure-therapie, zoals het in goed Engels heet, nodig is om verschillende angsten te behandelen. Maar volgens psychologen van de Ruhr University Bochum is dat dus niet noodzakelijkerwijs zo. Ze behandelden vijftig mensen, die hoogtevrees hadden én bang waren voor spinnen. Normaal gesproken zouden die worden blootgesteld aan enerzijds grote hoogtes en anderzijds aan spinnen, maar nu werd alleen de angst voor spinnen behandeld. Opmerkelijk genoeg, nam daarna hun hoogtevrees even hard af.

Meerdere angsten
Hoe dat kan? “Angst komt zelden alleen”, legt hoofdonderzoeker Iris Kodzaga uit. “Patiënten die één bepaalde angst hebben, ontwikkelen daarna vaak weer een andere.” De effectiefste behandelmethode is blootstelling, liefst in kleine stapjes, dus eerst ga je eens naar een spin kijken, daarna raak je hem aan en tenslotte laat je hem over je heen kruipen. Door mensen met hulp van een psycholoog direct met hun angst te confronteren, leren ze om eroverheen te komen.

Cijfers over angst
Maar liefst 15 procent van de volwassen Nederlanders heeft een angststoornis, blijkt uit onderzoek van het Trimbos Instituut tussen 2019 en 2022. Dat zijn bijna 2 miljoen mensen, die in de twaalf maanden voor het onderzoek een of meerdere angststoornissen hebben gehad. 19,4 procent van de vrouwen had er last van, tegenover 11 procent van de mannen. 65-plussers waren het minst vaak angstig, vergeleken met andere leeftijdscategorieën. Specifieke fobieën, zoals voor spinnen of ziektes, kwamen het vaakst voor, gevolgd door sociale fobie. De studie werd tien jaar geleden ook uitgevoerd. In die periode is het aantal angststoornissen toegenomen. Zo steeg het aantal mensen met sociale fobie van 3,8 naar 6 procent.

De kerktoren op
“Lange tijd werd aangenomen dat als iemand meerdere angsten had, hij ook meerdere therapieën moest hebben, gericht op iedere specifieke angst”, vertelt Kodzaga. Maar dat zit dus mogelijk anders. De onderzoekers maten de angst voor spinnen en voor hoogtes van de vijftig proefpersonen voor en na de behandeling, die gericht was op de angst voor spinnen. Ze vroegen met behulp van vragenlijsten de proefpersonen zelf naar hun angsten, maar keken ook naar hoe dicht ze bijvoorbeeld bij spinnen durfden te komen of hoe hoog ze in een kerktoren durfden te klimmen.

De uitkomst was klip en klaar: beide angsten verminderden. De hoogtevrees nam zelfs met gemiddeld 15 procent af na de blootstelling aan spinnen. “Deze ontdekking biedt nieuwe perspectieven voor een efficiënte behandeling van fobieën”, vertelt Kodzaga over het nut van de studie. “Het kan betekenen dat we therapeutische methodes moeten herzien en mogelijk meer universele behandelingen kunnen ontwikkelen.”

Geloof in jezelf
De vraag is natuurlijk hoe het kan dat de ene angst met de andere verdwijnt. Het is eigenlijk totaal niet logisch dat je minder hoogtevrees krijgt door het kijken naar spinnen. “Het algemene effect komt mogelijk voort uit een toename van de zelfeffectiviteit als gevolg van de exposuretherapie”, aldus de onderzoeker. “Maar het kan ook zijn dat de angst voor spinnen en hoogtevrees een gemeenschappelijke basis heeft, die we nog niet kennen. Vervolgonderzoek is nodig om daar achter te komen.”

Wat is zelfeffectiviteit?
Zelfeffectiviteit is verwant aan zelfvertrouwen, maar toch net anders. Het gaat er meer om dat iemand ervan uitgaat dat hij op een positieve manier invloed kan uitoefenen op zijn omgeving. Je zelfeffectiviteit neemt toe als het je bijvoorbeeld lukt om een ingewikkelde taak uit te voeren of een probleem op te lossen. Je angst overwinnen past ook in dat rijtje: lukt het je om niet meer bang te zijn voor spinnen dan lukt het je misschien ook wel om minder bang te zijn om de kerktoren te beklimmen.