De voordelen van ADHD

Zelfacceptatie en begrip: Een ander perspectief op ADHD

Radboud Recharge 7 september 2023

’Doe eens niet ‘,’ zit nou stil’, ’kun je een keer opletten’, ’doe je werk nou’. Het zijn zinnen die kinderen met ADHD maar al te vaak hebben gehoord. Ze kunnen resulteren in een negatief zelfbeeld dat, zelfs als mensen allang volwassen zijn, blijft hangen.

Voor velen is de dagelijkse confrontatie met de gevolgen van ADHD zelfs zwaarder dan de ADHD-eigenschappen zelf. Simpele taken zoals op tijd komen, weten welke spullen je mee moet nemen of een planning maken, kunnen voor mensen met ADHD een enorme uitdaging zijn. Het zijn juist die taken waar je in de maatschappij op afgerekend wordt als je ze structureel niet voor elkaar krijgt. Hierdoor ervaren mensen met ADHD vaak gevoelens van schaamte en vinden ze het lastig om zichzelf te accepteren.

De rol van de omgeving

Anouk Scheres, universitair hoofddocent, psycholoog en onderzoeker bij het Behavioural Science Institute aan de Radboud Universiteit, wijdt zich eraan toe dat mensen met ADHD zich kunnen accepteren zoals ze zijn. ‘Zeggen dat je ADHD hebt is voor iemand met ADHD vergelijkbaar met zeggen dat je bovengemiddeld lang bent’, betoogt Scheres. ‘Als je lang bent en structureel door te lage deuren moet lopen, heb je altijd de kans om je hoofd te stoten. Zou diegene dat probleem ook ervaren als alle deuren wat hoger waren?’. Het is óók de omgeving die ervoor zorgt dat je last ervaart.

’Mensen met (kenmerken van) ADHD geven al heel lang aan dat het label van 'stoornis' hen stigmatiseert ‘, zegt Scheres. Ze benadrukt daarom het belang van de term 'neurodiversiteit', waarbij we individuele gedragsverschillen als een normaal aspect van de diversiteit binnen de mensheid erkennen. Scheres legt uit: ‘Onze huidige samenleving dwingt mensen die afwijken van de norm zich aan te passen om 'mee te kunnen doen'. Maar voor mensen met ADHD is dit geen bevredigende oplossing. Ze voelen zich daardoor juist buitengesloten en ervaren het gevoel niet goed genoeg te zijn ‘.

Van zelfregulatie naar zelfacceptatie

Het verhaal van Jonathan Mooney, een Amerikaanse neurodiversiteit-activist die opgroeide met dyslexie en ADHD, illustreert dit punt treffend, volgens Scheres. Mooney raakte als kind diep depressief en werd zelfs suïcidaal toen hij zichzelf als iemand met ADHD beschouwde en de nadruk werd gelegd op zijn tekortkomingen. Toen zijn moeder hem besloot te accepteren zoals hij was en hem hielp zich te richten op zijn sterke punten, bloeide Jonathan op. Zijn verhaal benadrukt dat mensen met ADHD vooral lijden wanneer ze niet kunnen voldoen aan maatschappelijke normen.

Scheres benadrukt dat het jarenlange onderzoek naar ADHD, dat zich vooral heeft gefocust op biologische aspecten zoals hersenactiviteit, wel degelijk belangrijk is geweest om het serieus te nemen en te begrijpen. ‘Echter, huidige interventies die daaruit voortvloeien richten zich op zelfregulatie en zelfcontrole, en dat is niet altijd wat mensen met ADHD nodig hebben. Het is dus van groot belang dat we mensen met ADHD actief gaan betrekken in het onderzoek over en de ontwikkeling van interventies en hulpverlening. Zo kunnen de oplossingen écht aansluiten bij de behoeftes en ervaringen van mensen met ADHD’.

Van zelfacceptatie naar vanzelfsprekend

‘Het belangrijkste doel van dit andere perspectief op ADHD is ruimte te bieden aan mensen met ADHD om zich fijn te voelen over zichzelf’, zegt Scheres. ‘ Door die zelfacceptatie kunnen mensen met ADHD dit makkelijker bespreekbaar maken, bijvoorbeeld op het werk. Ze geeft aan: ’Iemand die ik heb begeleid heeft haar ADHD bij haar leidinggevende aangekaart. Samen zijn ze toen door middel van coaching gesprekken naar oplossingen gaan zoeken. Tijdens die gesprekken hebben ze gekeken naar haar sterke punten, zoals creativiteit, effectieve communicatie met collega's en het zien van mogelijkheden en verbanden. In hetzelfde team bleek een andere collega juist affiniteit te hebben met gestructureerde taken, zoals plannen en organiseren. Die taken heeft die andere collega toen grotendeels overgenomen. Deze aanpak heeft zelfs tot nieuwe initiatieven geleid.’

Modernising the concept of ADHD

Om dit andere perspectief op ADHD te illustreren, ontwikkelde Scheres samen met het Radboud Fonds, naar aanleiding van het '9th World Congress on ADHD' een korte video. Hierin vertellen mensen met ADHD hoe het is om met ADHD door het leven te gaan. De film draagt bij aan het betrekken van mensen met ADHD in de ontwikkelingen binnen onderzoek en hulpverlening.

Kortom, het is tijd om ADHD te zien als een aspect van menselijke diversiteit, niet als een 'stoornis'. Met begrip, acceptatie en aanpassingen op maat in de maatschappij kunnen we mensen met ADHD helpen om volledig op te bloeien en bijdragen aan een inclusievere wereld.