Uitgaven aan onderwijs zijn gestegen, maar het is kwakkelen met de kwaliteit

Radboud Recharge 27 juni 2023

Juffrouw Henny werkt alweer bijna veertig jaar in het basisonderwijs. Ze staat bij leerlingen en hun ouders bekend als een traditionele, vrij strenge, doch steengoede juf. De leerlingen met zo hardnekkige lees- of rekenproblemen dat Henny ze gedurende haar carrière niet op niveau kreeg, ze zijn op één hand te tellen. Haar motto: rust, reinheid en regelmaat.

In 2020 kreeg Henny een smartphone met WhatsApp van haar kinderen, zodat ze haar foto’s konden sturen van haar kleinkinderen. Erg leuk, maar verder moet Henny weinig van technologie hebben, vooral in haar klaslokaal. Ze ziet niet in waarvoor ze al die speeltjes nodig heeft. Haar bordwerk bouwt ze rustig en overzichtelijk op en de leerlingen schrijven ijverig mee in hun schriftje. Met haar digibord zoekt ze natuurlijk weleens een woord, afbeelding of video voor haar leerlingen op, maar verder gaat het haar toch prima af zonder technologie.

Haar nieuwe directeur denkt daar blijkbaar toch anders over. Op een onderwijscongres heeft hij van een filosoof gehoord dat traditioneel lesgeven in een lokaal echt niet meer kan. Dat is slecht voor de intrinsieke motivatie, ofzo. En komt ook niet tegemoet aan speciale leerbehoeftes. Meteen daarna besloot hij daarom een workshop van een Google Certified Educator over gepersonaliseerd leren te volgen.

Een paar weken later werden de karren met chromebooks geleverd. Henny neemt zich voor: op de studiedag ga ik die dingen echt een kans geven. Maar, ze snapt het niet, hoe moeten haar leerlingen hier nu beter van worden? Misschien ligt het toch aan haar. De gedachte doet haar pijn: tijd voor dat vervroegd pensioen?

Toen ik in de jaren negentig op de basisschool zat, stonden er twee computers achterin de klas. Daar mochten we dan beurtelings weleens op, om bijvoorbeeld wat extra rekensommen te oefenen. Als we op de middelbare school een computer nodig hadden tijdens de les dan liepen we even naar het computerlokaal. Mijn generatie behoorde internationaal nog tot de top, qua leerresultaten én welbevinden. Sinds die tijd zijn de overheidsuitgaven aan het basisonderwijs fors gestegen, maar… het niveau steeg helaas niet mee.

Waar al dat geld precies terecht is gekomen, is moeilijk te zeggen. Volgens de Algemene Rekenkamer zijn de jaarrekeningen van schoolbesturen, die hun lumpsum van de overheid sinds 2006 naar eigen inzicht en zonder verantwoording mogen besteden, daarvoor niet inzichtelijk genoeg Op basis van de cijfers wist Follow the Money wel te achterhalen dat ‘de grootste kostenstijging per leerling sinds 2006 is gegaan naar inventaris, apparatuur, leermiddelen en afschrijving. De uitgaven per leerling zijn in deze post met 58 procent gestegen. In de praktijk zijn dit vooral kosten voor de aanschaf van digitale leermiddelen en hardware.’ Geloof je het niet? Loop een paar scholen binnen, je struikelt over de devices.

Meer computers, minder leren; het is een verband dat ook opviel door de internationale studies PISA-2015 en PISA-2018. Wat gaat hier mis? De retoriek van de filosoof en representanten van technologiebedrijven is: ‘De wereld verandert razendsnel, dus moet het onderwijs ook veranderen.’

Het klinkt hip en plausibel. Exact deze redenering werd echter ruim honderd jaar al geleden beschreven door de Amerikaanse onderwijsfilosoof John Dewey. Toch is het basisonderwijs sindsdien fundamenteel weinig veranderd; niet door de radio, niet door de televisie en zelfs niet door het internet of ChatGPT.

Waarom? Omdat onderwijzers zoals Henny ouderwets, stug en niet veranderingsgezind zijn? Nee, omdat de manier waarop leerlingen leren niet verandert. De evolutie loopt nu eenmaal zo’n vaart niet. Juffrouw Henny weet dat uit ervaring. Haar leerlingen in de jaren tachtig hadden net zoveel moeite met het leren van de letters, spellingsregels en het rekenen met breuken als haar leerlingen nu. Daar verandert die technologie helemaal niks aan.

Ze kan hooguit haar best blijven doen om haar eigen pedagogisch en didactisch handelen te verbeteren. Al dat geld en al die tijd, verkwist aan grotendeels overbodige onderwijstechnologie, die had ze liever daaraan besteed.

Dan toch dat vingerwijzen vanaf de zijlijn: leraren zoals Henny gaan niet met hun tijd mee. Haar directeur volgt daarom ook een cursus ‘omgaan met weerstand’. Zijn digitaal determinisme is verblindend. Beter zou hij zich eens inschrijven voor een cursus onderwijspsychologie en didactiek. En die filosoof, en zijn gelijken, misschien moeten die gewoon eens ophouden met die kletskoek, een lerarenopleiding gaan volgen en dan lekker zelf voor de klas gaan staan. Lossen we meteen het lerarentekort op.

Dit artikel is geschreven door Erik Meester, leraar en curriculumontwikkelaar, verbonden aan de bacheloropleiding Pedagogische Wetenschappen voor Primair Onderwijs en de masteropleiding Curriculumontwikkeling voor Primair Onderwijs aan de Radboud Universiteit. In juni is hij gastcolumnist voor de Volkskrant, die elke maand iemand uitnodigt een serie columns te publiceren op www.volkskrant.nl/opinie.