Sorry avondmensen en nachtdieren

Avondmensen hebben meer kans op een vroege dood dan ochtendmensen – en dit is waarom

Scientias V. Lammerse 23 juni 2023

Nee, het heeft niet te maken met het slaappatroon, maar eerder met bepaalde ongezonde gewoontes. En dus ben je als nachtbraker echt nog niet ten dode opgeschreven.

Waar herken jij je meer in: ben je iemand die graag tot diep in de nacht opblijft of sta je liever nog voor m naast je bed? Als je jezelf in de eerste categorie schaart, beloofde dat volgens een eerder gepubliceerde studie weinig goeds: mensen die ‘s avonds het best gedijen bleken namelijk een 10 procent hogere kans te hebben om vroegtijdig te sterven. In een nieuw onderzoek borduren wetenschappers hier nu op voort. Want waar kan dat verhoogde risico nou precies door worden verklaard?

Verhoogde kans op vroegtijdig overlijden
Dat nachtbrakers een minder voorspoedige levensduur zouden hebben, werd voor het eerst in 2018 geopperd. Eerder onderzoek had bovendien ook al uitgewezen dat avondmensen die vaak ook later naar bed gaan, een verhoogde kans hebben op ziektes, zoals hart- en vaatziekten. Maar waaróm avondmensen een grotere kans hebben om ziek te worden en zelfs vroegtijdig sterven, daar deden de onderzoekers destijds geen harde uitspraken over. Ze vermoedden dat het te maken kon hebben met een sociale jetlag: het ritme van avondmensen is heel anders dan wat de maatschappij vaak verwacht, namelijk dat mensen ‘s ochtends vroeg weer op hun werk moeten verschijnen.

Gele vingers
Deze eerdere studie vormde de inspiratie voor Finse wetenschappers. Ze wilden een aantal dingen ophelderen, waaronder bepaalde factoren die destijds niet waren gemeten, zoals het alcoholgebruik en roken. Op die manier wilden ze proberen te verklaren waarom avondmensen eerder vroegtijdig sterven. “Het is belangrijk om te weten of bepaald gedrag dat verband houdt met een slechte gezondheid of overlijden een werkelijke oorzaak is, of slechts een indicator,” legt onderzoeker Jaakko Kaprio aan Scientias.nl uit. “Het hebben van gele vingers wordt bijvoorbeeld in verband gebracht met een hoger risico op longkanker, maar het is geen oorzaak van kanker. Het is slechts een indicator van zwaar en langdurig roken – de echte oorzaak van longkanker. Mensen aanmoedigen om hun vingers goed te wassen zou dus het risico op longkanker niet verminderen, dat kan alleen door te stoppen met roken. Kortom, maatregelen op het gebied van volksgezondheid moeten dus echte oorzaken aanpakken, en niet indirecte factoren.”

Studie
De onderzoekers analyseerden gegevens van bijna 23.000 Finse deelnemers over een tijdspanne van 37 jaar. Ongeveer 10.000 van hen gaf aan een avondmens te zijn terwijl 13.000 mensen zichzelf als een ochtendmens bestempelden. Vervolgens keek het team naar hun opleiding, dagelijks alcoholgebruik, of ze rookten (en hoeveel), hun BMI en slaapduur.

Roken en drinken
Ook uit de nieuwe studie blijkt dat avondmensen een licht verhoogd risico hebben om vroegtijdig te overlijden in vergelijking met ochtendmensen. Maar deze grotere kans wordt waarschijnlijk niet veroorzaakt door het feit dat nachtbrakers geregeld tot in de vroege uurtjes opblijven. Over het algemeen waren de avondmensen jonger en dronken en rookten meer. Dit wijst erop dat alcohol en roken verantwoordelijk zijn voor de vroegtijdige sterfgevallen onder avondmensen, zo stellen de onderzoekers. Deze conclusie wordt bovendien onderschreven door het feit dat nachtbrakers die niet rookten of dronken, géén verhoogd risico liepen om vroegtijdig te overlijden.

Chronotype
Het betekent dat ’s avonds laat opblijven in principe weinig invloed heeft op hoe lang je leeft. Dat avondmensen vaker eerder overlijden, is simpelweg te herleiden naar ongezonde gewoontes en levensstijl. Het betekent dat het in het beginsel dus niet uitmaakt of je een ochtendmens of een avondmens bent. “Beide zijn gezonde toestanden om mee te beginnen,” zegt Kaprio. “Het chronotype (of je dus een ochtend of avondmens bent, red.) is een persoonskenmerk. Maar om verschillende redenen lijkt een ongezonde levensstijl vaker voor te komen bij avondmensen. Dat gezegd hebbende, zijn er zowel gezonde als ongezonde personen aan beide einden van het spectrum.”

Reden
Waarom avondmensen eerder een fles wijn opentrekken of een sigaret opsteken dan ochtendmensen, is momenteel nog niet bekend. “Eén van de mogelijkheden is dat avondmensen langer op feestjes of in pubs of bars blijven hangen – en dus ook geneigd zijn om meer te drinken en te roken,” oppert Kaprio. Maar momenteel blijft dit vooralsnog bij speculatie.

Geruststelling
Wie zichzelf dus als nachtbraker omschrijft en zich de afgelopen vijf jaar een beetje zorgen heeft gemaakt, dat is, als je niet drinkt of rookt, gelukkig nergens voor nodig. “Onze bevindingen vormen voor hen een geruststelling,” zegt Kaprio. “Ben je dus een avondmens, dan betekent dit niet gelijk dat je ook een groter risico loopt om te overlijden.”

Avondmensen kunnen dus hun hart ophalen. Zeker ook omdat velen er weinig aan kunnen doen dat ze nou eenmaal een avondmens zijn. Gelukkig blijkt nu dat hier niet meteen grote nadelen aan kleven. Volgens Kaprio is het echter wel belangrijk dat als je drinkt of rookt, je hier zo snel mogelijk mee stopt. Want zoals de bevindingen aantonen, is dat de échte reden voor vroegtijdig overlijden. “Ongeacht je chronotype zou je eigenlijk nooit moeten roken en echt maar met mate moeten drinken,” onderstreept Kaprio. “Als je daar zelf of met de steun van familie en vrienden niet toe in staat bent, zou het goed zijn om professionele hulp te zoeken.”