Steun de Russen in belang van uwzelf

‘Dissidente stemmen verdienen onze steun’

Radboud Recharche 17 augustus 2022

Willemijn Verkoren, hoofd van het Centrum voor Internationaal Conflict – Analyse & Management, pleit ervoor de maatschappelijke banden met Rusland open te houden, hoe moeilijk dat ook is.

Aan het begin van de invasie in Oekraïne sneden veel landen hun banden met Rusland door. Zo werden Russische muziekfestivals afgelast en annuleerden internationale bedrijven orders uit Rusland. Verkoren is er stellig over: ‘Dat moet je dus juist níét doen.’ Dat een merendeel van de Russische bevolking voorstander van de oorlog is, komt mede doordat mensen alleen staatspropaganda voorgeschoteld krijgen, legt de analist uit. ‘Daardoor krijgen mensen in Rusland niet de kans om een andere mening te vormen. Juist op dat terrein kunnen we veel winnen.’ Hoe dat kan? ‘Het is moeilijk, maar er zijn Russische alternatieve media die proberen om informatie en feiten Rusland binnen te krijgen, bijvoorbeeld via YouTube. Ook politieke tegenstanders van Poetin wonen veelal buiten Rusland. Die dissidente stemmen moeten we steunen.’

Het besluit van de Europese Commissie om Russische staatsmedia, zoals Russia Today, te verbieden heeft Verkoren dan ook enorm verbaasd. ‘Dan doe je hetzelfde als Poetin! Als je in Rusland het westerse verhaal wil vertellen, moet je ook niet bang zijn dat die lijn de andere kant op gaat. Natuurlijk zit er een hoop gekkigheid bij, zoals de claims dat Oekraïne bestuurd wordt door neonazi’s. Dan denk ik ook: wat gebéúrt daar in Moskou? Maar juist door het Russische perspectief te begrijpen, kunnen wij beter aansturen op oplossingen.’

Vicieuze cirkel

Zo benoemt Poetin al jaren in zijn toespraken dat Rusland zich bedreigd voelt door de uitbreiding van de NAVO, en dat een NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne onacceptabel is. Dat diezelfde NAVO stelde dat Oekraïne op termijn misschien lid zou kunnen worden, werd dan ook niet gewaardeerd.

Andersom hebben bijvoorbeeld de Baltische staten in het verleden een NAVO-lidmaatschap aangevraagd, precies omdat ze zich bedreigd voelen door Rusland. De gebeurtenissen in Transnistrië en de annexatie van de Krim geven buurlanden het idee dat Rusland de hand er niet voor omdraait gebieden in te nemen, als het daar kans toe ziet. Verkoren: ‘Dat creëert een vicieuze cirkel van steeds verdere escalatie.’

In Europa hebben we die cirkel na de Tweede Wereldoorlog doorbroken door verregaande economische verstrengeling tussen landen, legt Verkoren uit. ‘Na de Koude Oorlog heeft met name Duitsland geprobeerd om Rusland daar ook bij te betrekken. Ook in de beginjaren van het presidentschap van Poetin liep dat proces nog.’ Ergens daarna is het misgegaan. Poetin begon het Westen steeds meer als bedreiging te zien, met agressiever geopolitiek beleid als gevolg. ‘Toch moeten we de strategie van economische samenwerking niet helemaal afschrijven. Wie weet, in een toekomstig Rusland met ander leiderschap, zou het wel een manier kunnen zijn om langdurige vrede te bereiken.’

Nucleaire dreiging

Verkoren is niet optimistisch over een snelle vrede. ‘In de eerste weken van de oorlog ontstonden zelfs de contouren van een akkoord. Maar dat is volledig uit het zicht geraakt. Aan de Oekraïense kant is de wil om te praten verdwenen. Door de Russische misdaden, en ook door hun eigen verrassende militaire successen. Aan Russische kant speelt de bijstelling van oorlogsdoelen een rol: door zich te richten op Oost-Oekraïne leeft ook bij hen hoop om de oorlog te winnen. Beide partijen kiezen dus voor het slagveld. Maar geen van beide is sterk genoeg om beslissend te winnen.’ Dat vergroot het risico op een verdere escalatie van de strijd – met nucleaire dreigingen of nieuwe conflicthaarden in buurlanden. ‘Dus hoe moeilijk het ook is, we moeten echt blijven zoeken naar manieren om met Rusland te blijven praten.’