Een leven lang werken
‘Niet alleen productief, óók gezond en gelukkig’
Radboud Recharge 19 mei 2022
We leven langer en werken langer. Alleen al daarom verdient duurzame inzetbaarheid de aandacht. Bovendien veranderen de aard en inhoud van ons werk, onder meer door nieuwe technologieën en flexibilisering van de arbeidsmarkt. Dat vraagt het nodige van werkgevers en werknemers: aanpassen, leren, investeren, bijblijven. ‘Maar voorkom dat duurzame inzetbaarheid alleen maar over productiviteit gaat’, waarschuwt hoogleraar Beatrice van der Heijden (Strategisch Human Resource Management).
Rond de leeftijd van veertig jaar komt er een omslag in hoe leidinggevenden denken over de employability van hun werknemers. Schokkend, vindt Van der Heijden. 'Je hebt dan nog zo veel jaren voor de boeg samen. Maar we zien helaas dat er vanaf dat punt minder in werknemers geïnvesteerd wordt, alsof de return on investment van trainingen en ontwikkeltrajecten dan niet meer hoog genoeg is – een aanname die natuurlijk ook doorwerkt in de houding van de werknemer zelf.'
Nu is die focus van leidinggevenden op productiviteit wel te verklaren. 'Dat is immers waar zij zelf ook op afgerekend worden. Maar daardoor komen twee andere relevante aspecten van duurzame inzetbaarheid in de verdrukking: gezond en gelukkig werken.'
Gelukkig naar de eindstreep
Werk biedt zingeving, ritme en een nuttige invulling van de dag. “Iedereen heeft daar recht op. Maar de praktijk laat iets anders zien.” Van der Heijden geeft leeftijdsdiscriminatie als voorbeeld. 'Staat het pensioen voor de deur, dan worden werknemers vaak behandeld alsof ze al met een been buiten staan. Opleidingen gaan aan hun neus voorbij, ze worden minder betrokken bij beslissingen, hun kennis wordt niet optimaal meer benut, … zo raken mensen nog voor de eindstreep uitgeblust. Het kost heel veel energie om hier tegenop te botsen.'
Het pensioen is een ingrijpende gebeurtenis. En werkgever en werknemer zijn samen verantwoordelijk voor een goed verloop. 'Bespreek met elkaar hoe de finish productief, gezond en gelukkig gehaald kan worden. Wat verwacht de werkgever? Waar heeft de werknemer behoefte aan? Hoe kunnen zij elkaar daarin vinden?' Door de oudere werknemer aan een jongere collega te koppelen bijvoorbeeld, kan de senior zijn of haar kennis goed overdragen en up-to-date blijven door nieuwe kennis via de jongere tot zich te nemen. Ook slim: op tijd nagaan of de aanstaande pensionado behoefte heeft om gestaag wat minder te gaan werken (deeltijdpensionering), om zo de overgang te versoepelen. “Laat medewerkers niet te vroeg, maar ook zeker niet te laat los.'
Goed getraind
Ga met elkaar om tafel, luidt het devies. Over zaken als mantelzorg, zwangerschaps- en ouderschapsverlof, leer- en ontwikkelmogelijkheden, werkdrukvermindering, kortom: over mooie en moeilijke episoden, op gezette tijden en gedurende iemands gehele loopbaan. Een heldere, maar geen eenvoudige opgave. 'Zo vinden de meeste leidinggevenden desgevraagd dat je zorgvuldig moet omgaan met mensen met een psychische kwetsbaarheid. Uit onderzoek blijkt echter dat werknemers die zich kwetsbaar tonen het risico lopen op stigmatisering. Ze krijgen met vooroordelen te maken, zien een promotie aan hun neus voorbijgaan, ervaren geen vertrouwen van hogerhand of worden gepest. Genoeg om dan maar niet eerlijk met je manager in gesprek te gaan. Anderzijds kan een manager die van niets weet, ook geen rekening met je houden.'
HRM-beleid wordt in de top, met advies van HRM-professionals, geformuleerd. Vervolgens moeten managers en teamleiders de vertaalslag maken naar best practices, legt Van der Heijden uit. 'Het beleid staat of valt dus met de vertaling en de uitvoering door leidinggevenden – die daar niet allemaal speciaal voor opgeleid zijn; veel managers zijn vanuit een uitvoerende functie doorgegroeid naar een leidinggevende positie. Het is daarom van groot belang dat zij goed getraind worden en zelf aan de bel trekken wanneer hun skills niet toereikend zijn.'
Aan de slag!
Om HRM-professionals, leidinggevenden en werknemers op weg te helpen schreven HAN-lector en bijzonder hoogleraar duurzame inzetbaarheid aan de Open Universiteit Annet de Lange en Beatrice van der Heijden in 2015 het handboek ‘Een leven lang inzetbaar’. Aan de derde, geheel herziene druk hebben zij een werkboek toegevoegd met opdrachten, interventies, checklists en meer (zie hieronder). Lezers kunnen stap voor stap zelf aan de slag met de eigen duurzame inzetbaarheid of die van hun medewerkers. Zo sluit het werkboek goed aan bij wat Van der Heijden al benoemde: duurzame inzetbaarheid is een gedeelde verantwoordelijkheid van werkgever en werknemer.
Voorbeeldopdracht
Proactief reflecteren op je loopbaanontwikkeling is een van de opdrachten in het werkboek. Door de bijbehorende vragen te doorlopen maakt de deelnemer de balans op.
Geef antwoord op de volgende vragen:Hoe vaak neemt u voor uzelf de tijd om uw loopbaandoelen op een rijtje te zetten? Om bewust na te denken waar u op dit moment staat, in hoeverre dat overeenkomt met eerder gestelde doelen, en of uw huidige loopbaanpad nog in de richting gaat die u graag zou willen.Hoe vaak gaat u in gesprek met bijvoorbeeld familie, vrienden, collega’s of eventueel een loopbaancoach over wat u wilt bereiken in uw loopbaan? Wat zijn dan de thema’s die u bespreekt, welke thema’s blijven misschien liggen?
Proactieve loopbaanconstructie gaat over initiatief nemen om uw netwerk uit te breiden, anderen te laten zien wat uw kennis en vaardigheden zijn, en plannen op te stellen voor het bereiken van uw loopbaandoelen.
Hoe vaak legt u bewust contact met mensen van wie u iets kan leren of die strategisch iets kunnen betekenen voor uw loopbaanontwikkeling? Op welke manieren laat u actief aan anderen zien wat uw competenties zijn en hoe die kunnen bijdragen aan de taken die u (met anderen) uitvoert?Hoe vaak (her)formuleert u uw korte- en langetermijn-loopbaandoelen? Welke stappen neemt u om bijvoorbeeld in kaart te brengen welke mogelijkheden er zijn voor verdere ontwikkeling of mogelijke andere werkactiviteiten.
Nadat u voorgaande vragen voor uzelf beantwoord hebt, is het belangrijk om ook
stil te staan bij wat dit uw oplevert.
Op welke manieren helpt het u in uw werk, loopbaan en leven om proactief te reflecteren op en vorm te geven aan uw loopbaan?Welke strategieën zijn voor u het meest effectief?Waar zou u juist nog kunnen ontwikkelen?
4. En wie zou u daarbij kunnen helpen?
Zorg voor een goede werk-privébalans via
The Lab of Life voor volwassenen
The Lab of Life voor studenten
The Lab of Life voor scholieren
