Ik wil ook een normaal leven
Inclusie jongvolwassenen met licht verstandelijke beperking kan én moet beter
UVA 19 april 2022
Jonge mensen met een licht verstandelijke beperking hebben verlangens als iedereen: ze willen meetellen in de maatschappij en ze willen 'huisje, boompje, beestje'. Vaak krijgen ze dat niet voor elkaar: het is voor hen lastig om een betaalde baan te vinden en moeilijk om verstandig met geld om te gaan. Bovendien sluit de hulpverlening niet goed aan bij wat de jongvolwassenen nodig hebben. Naar schatting zijn er in Nederland 1,1 miljoen mensen met een licht verstandelijk beperking. Totale inclusie is misschien een illusie, maar meedoen kan echt beter. Dat stellen UvA-onderzoekers Josien Arts, Charlotte Albers en Monique Kremer. In drie publieksvriendelijke publicaties presenteren ze de uitkomsten van het ZonMw-onderzoeksproject ‘Meer op eigen benen in de etnisch diverse stad’.
De onderzoekers spraken met meer dan 70 jonge mensen met een licht verstandelijke beperking en meer dan 80 hulpverleners en komen tot verschillende conclusies en aanbevelingen. ‘De belangrijkste is dat jonge mensen met een licht verstandelijke beperking meer aandacht moeten krijgen om 'normaal’ te kunnen leven, dus om te werken en inkomen te hebben’, vertelt Kremer. ‘Dat vraagt niet alleen om een omslag en extra inzet van professionele hulpverleners. Ook de overheid en werkgevers moeten meer doen en de hele samenleving moet hieraan bijdragen.’ Het label van licht verstandelijk beperkt (een ‘betaaltitel’ om hulp te krijgen) is volgens de onderzoekers bepaald niet altijd behulpzaam; veel jonge mensen hebben er een hekel aan en zetten juist de hakken in het zand. ‘Niet het hebben van een licht verstandelijk beperking, maar het leven met complexe problemen zou de betaaltitel voor hulp moeten zijn. Ook kan de hulpverlening verbeteren als er meer rekening wordt gehouden met superdiversiteit en geïnvesteerd wordt in het opbouwen van vertrouwen en duurzame relaties.
Copyright: UvA
Door geld uit te geven aan spullen laat je zien dat je erbij hoort, dat je meedoet en niet onder doet voor een ander. Sommigen kopen er een toekomstdroom mee: die dure schoenen geven je houvast als toekomstig rapper. En wie zijn geld uitleent, laat zien dat hij een goede vriend, zoon of moeder is. We leven in een samenleving waarin kopen en geld geven uitdrukken wie we zijn en willen zijn, en om wie we geven. Dat geldt nog sterker voor de jonge mensen in ons onderzoek, omdat hun eigenwaarde en sociale positie voortdurend onder druk staan. Geld uitgeven, ook als je dat eigenlijk niet hebt, is belangrijk om geen gezichtsverlies te leiden. Bij gebrek aan een goede baan of warme familie is het een van de weinige middelen die ze hebben om hun eigenwaarde te verdedigen.Monique Kremer, bijzonder hoogleraar Actief burgerschap
De publicaties
De eigenwaarde van geld: Jonge mensen met een licht verstandelijke beperking in de hulpverleningspraktijk
Jonge mensen met een licht verstandelijke beperking hebben vaak weinig geld en veel schulden. Desondanks geven ze vaak veel geld uit. Ze hebben een problematische omgang met geld. Albers en Kremer keken naar geld in het leven van ongeveer vijftig van hen, met een focus op de sociale kant ervan. Geld blijkt belangrijk voor de eigenwaarde van de jongeren, maar hun begeleiders vinden het vooral belangrijk dat ze verstandige keuzes maken. En als het over werk gaat, vinden begeleiders het belangrijk dat jonge mensen mee doen, ook als daar geen salaris tegenover staat. Vaak wordt de problematische omgang met geld van de jongvolwassen toegeschreven aan het feit dat ze een beperking hebben, maar dat is zeker niet voldoende verklaring. De onderzoekers onderschrijven het belang van verstandig omgaan met geld, maar betogen dat er meer aandacht moet komen voor de eigenwaarde van geld. Ook zou er betere wet- en regelgeving moeten komen die ervoor zorgt dat jonge mensen meer geld gaan verdienen als ze werken. Evengoed zullen er altijd mensen zijn die het niet lukt een betaalde baan te vinden. Voor hen zouden er alternatieve plekken moeten komen waar andere kwaliteiten, zoals vriendschap, gewaardeerd worden, zodat ook zij zich goed kunnen voelen over zichzelf.
Tussen drie muren: Een onderzoek naar de belemmeringen en mogelijkheden voor jongvolwassenen met een licht verstandelijke beperking om werk te vinden en te behouden
Voor jonge mensen met een licht verstandelijke beperking en bijkomende problemen is het lastig om een baan te vinden. Als dat wel lukt, hebben ze vaak een onzekere baan waarmee ze weinig geld verdienen. Arts zag dat er drie muren zijn die in de weg staan: 1) De muur die twee werkwerelden scheidt en ervoor zorgt dat jonge mensen het werk dat zij het liefst zouden doen, vaak niet kunnen doen; 2) De betaalmuur: er is maar een kleine kans om met werk (veel) meer te verdienen dan een uitkering, waardoor de jongeren niet altijd enthousiast zijn om te werken; 3) De institutionele muur: de wetten en regels, die ervoor zorgen dat begeleiders en jobcoaches te weinig tijd hebben om goed te kunnen helpen. Om tot verbeteringen te kunnen komen moeten er volgens Arts meer ‘gewone’ banen komen met begeleiding en ingezet worden of andere manieren – in plaats van betaald werk – die mensen op een waardevolle manier mee laten doen in de samenleving. Hiertoe moeten rijksoverheid, gemeenten, werkgevers en zorginstellingen zich in onderlinge samenwerking inspannen.
‘Ik wil ook gewoon een normaal leven’: Jonge mensen met een licht verstandelijke beperking in de superdiverse stad, uitdagingen voor de hulpverlening. Vier portretten, vijf lessen
oor het superdiverse karakter dat de stad tegenwoordig heeft, met mensen uit steeds meer verschillende landen, is het werk van hulpverleners steeds ingewikkelder geworden. Kremer bekeek hoe de hulpverlening beter kan aansluiten bij wat de jonge mensen nodig hebben. De jongvolwassenen blijken vaak te botsen met hulpverleners. Op basis van het hele onderzoeksproject, waarin gesproken is met meer dan 70 jonge mensen en meer dan 80 hulpverleners, zet Kremer een aantal tips voor hulpverleners en beleidsmakers op een rij. Zo adviseert ze om niet steeds te benoemen dat iemand een licht verstandelijke beperking heeft en in plaats daarvan te focussen op het aanpakken van de problemen van de jongeren.
Meer op eigen benen in de etnisch diverse stad
De publicaties van Kremer, Arts en Albers zijn onderdeel van het project Meer op eigen benen in de etnisch diverse stad: een onderzoek naar de participatiekansen van jongvolwassen met een licht verstandelijke beperking, dat is gericht op jongvolwassenen met een licht verstandelijke beperking en bijkomende problemen zoals schulden, criminaliteit, verslaving en psychische problematiek. Zij hebben steeds meer moeite om deel te nemen aan de samenleving, vooral in de superdiverse, grootstedelijke context. Het onderzoek is onder andere gefinancierd door ZonMw. De presentatie vond plaats op dinsdag 19 april tijdens de conferentie 'Ik wil ook gewoon een normaal leven', georganiseerd in samenwerking met Movisie en het Ben Sajet Centrum.
