Werknemers kopiëren slecht voorbeeldgedrag van hun leidinggevenden

HOE EEN VERZIEKTE WERKCULTUUR ONTSTAAT: WERKNEMERS KOPIËREN TOXISCH GEDRAG VAN HUN BAAS

Scientias J. Kras 3 oktober 2022

Kift, woedeaanvallen of andere hatelijkheden, op menig werkvloer is het niet altijd prettig toeven. Hoe kan zo’n verziekte cultuur ontstaan, als deze mensen los van elkaar wél leuk en aardig zijn?

Toen het schandaal rond talentenjacht The Voice of Holland naar buiten kwam, vroegen velen zich af hoe het toch kon dat er zo’n giftige cultuur was ontstaan, waarin zulk grensoverschrijdend gedrag werd getolereerd door zo ongeveer iedereen op de werkvloer. Een nieuwe studie geeft misschien het antwoord: als de baas onvriendelijk is of zich als een hork gedraagt, gaan werknemers dat ook doen. Ze kopiëren zijn of haar gedrag, omdat ze denken dat het zo hoort of omdat ze ervan uitgaan dat het acceptabel is, waardoor een toxische sfeer of zelfs een angstcultuur kan ontstaan.

Zo baas zo werknemer
Een internationaal team van Amerikaanse, Britse, Pakistaanse en Chinese onderzoekers vroeg 323 werknemers naar hun ervaringen met grensoverschrijdend gedrag van leidinggevenden en collega’s. Ook vroegen ze naar de mate van uitputting en baanzekerheid. Voorbeelden van grensoverschrijdend gedrag zijn ongepast taalgebruik, seksuele intimidatie, woede-uitbarstingen, vernedering en machtsmisbruik.

De uitkomst was verrassend: er bleek een sterk verband tussen grensoverschrijdend gedrag van de leidinggevende en dat van werknemers. 68 procent van de ondervraagden, die te maken hadden met vijandig gedrag van de baas, was ook slachtoffer van wangedrag van collega’s.

Emotionele uitputting
Het negatieve gedrag van de leidinggevende en dientengevolge de collega’s leidde ook tot emotionele uitputting en baanonzekerheid. De onderzoekers stellen dat het nare gedrag op de werkvloer het vertrouwen schaadt van werknemers in hun werk en hun rol binnen de organisatie. Van degenen die vijandig gedrag ervoeren van hun baas, had 35 procent zelf ook te maken gehad met grensoverschrijdend gedrag van een collega, 52 procent had last van emotionele uitputting en 77 procent had zorgen over het behoud van zijn baan.

Medeonderzoeker dr. Nadeem Khalid van de Britse Anglia Ruskin University (ARU) verklaart: “Het is duidelijk dat grensoverschrijdend gedrag aan de top van een bedrijf niet alleen schadelijk is voor werknemers als het gaat om emotionele uitputting en baanzekerheid, het moedigt ook andere werknemers aan om zich onethisch te gedragen, waardoor een toxische werkcultuur ontstaat in de hele organisatie.”

Race to the bottom
De onderzoeker heeft daar ook wel een verklaring voor. “Dit spiegelen van negatief gedrag heeft waarschijnlijk zijn wortels in de wederkerigheidsrelatie tussen leidinggevenden en werknemers. Een werknemer die slecht behandeld wordt kan het idee krijgen dat de enige manier om vooruit te komen op de werkvloer is door anderen te behandelen zoals hij zelf behandeld wordt. Dit gebeurt niet altijd bewust maar het leidt wel tot een ‘race to the bottom’ tussen werknemers. Bovendien zorgt het voor stress en uitputting en is het slecht voor de baanzekerheid.”

Iedereen kan bedenken dat grensoverschrijdend gedrag van leidinggevenden niet goed is voor de werksfeer. Eerder onderzoek toonde ook al aan dat het leidt tot minder betrokkenheid van werknemers en dat het een negatief effect heeft op het emotioneel welzijn van het personeel. “Onze studie wijst uit dat dit nog kan worden verergerd doordat ook werknemers zich slechter gaan gedragen”, aldus onderzoeker Nadeem Khalid.

Toxisch leiderschap
Toxisch leiderschap is een van de onethische praktijken die leidt tot het disfunctioneren van organisaties, schrijven de onderzoekers. Het heeft een negatief effect op werknemers en beïnvloedt het hele functioneren van het bedrijf. Erger nog, in de afgelopen decennia hebben onderzoekers al aangetoond hoe groot de consequenties kunnen zijn van dit wangedrag van leidinggevenden, maar organisaties blijven het onethische gedrag van hun leider(s) onder het tapijt schuiven om te voorkomen dat ze een slechte reputatie krijgen. Dit grensoverschrijdende gedrag van leidinggevenden komt in bijna alle culturen en alle landen voor, zowel rijk als arm, omdat sommige leiders altijd willen laten zien hoeveel macht ze hebben, aldus de onderzoekers.