Aangeprate eenzaamheid tijdens de feestdagen

Stop met het focussen op eenzaamheid van mensen tijdens de feestdagen of de pandemie.

Praat mensen geen eenzaamheid aan tijdens specifieke dagen of koop geen schuldgevoel af om juist nu aandacht te geven aan mensen die ëenzaam zijn.

Geef aandacht gedurende het gehele jaar aan mensen om je heen op je eigen manier.

Er zijn ook junioren en senioren die geen eenzaamheid kennen ; dus laat je ook geen eenzaamheid aanpraten.

Lees hier enkele interessante artikelen omtrent eenzaamheid

Open Now maakt feestdagencampagne Eén tegen Eenzaamheid

Marketingreport 07-12-2021 Bas Vlugt

De met een Zilveren Loeki bekroonde Eén tegen eenzaamheid-campagne is uitgebreid met een feestdagencommercial. De commercial is ontwikkeld door Open Now, onderdeel van DOT - de samenwerking tussen D&B, Open Now en TBWA.

In deze uiting, die vorig jaar wegens aangescherpte coronamaatregelen werd stopgezet, laat het ministerie van VWS wederom zien wat er gebeurt als je iets kleins voor iemand doet. En tegelijkertijd wat er gebeurt als je niets doet. Met een klein gebaar kun je al een groot verschil maken.

Lukas van de Ven, creative director Open Now: "Het laten zien van niet alleen het gewenste gedrag maar juist ook het verschil met het gewone gedrag, zet mensen sterker aan om zelf iets te doen tegen eenzaamheid."

Wimke Schuurmans, programmamanager van het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid: "Eenzaamheid is rond de feestdagen extra voelbaar. Veel mensen en organisaties zetten een stap extra rond de feestdagen om iets aan die eenzaamheid te doen."

De commercial haakt in op de feestdagen, waarin mensen zich extra eenzaam kunnen voelen. Sanne Cornelissen, gedragswetenschapper bij Open Now: "Eenzaamheid wordt gezien als een gevoelig, kwetsbaar onderwerp dat men liever voor zichzelf houdt. Inspelen op aanwijsbare momenten, bijvoorbeeld als de partner komt te overlijden, iemand met pensioen gaat of als iemand tijdens de feestdagen alleen zit, maakt eenzaamheid makkelijker bespreekbaar en vermindert het taboe."

Sociale verbondenheid van groot belang voor psychische gezondheid

Open Universiteit

In zijn leerstoel aan de Open Universiteit richt hij zich op drie thema's die ... stigmatisering, eenzaamheid en zelfwaardering..

Mensen hebben een fundamentele behoefte aan sociale verbondenheid en hebben het nodig om geaccepteerd te worden door anderen. Als die behoefte niet wordt vervuld, kan dit leiden tot allerlei psychische klachten. Prof. dr. Arjan Bos doet onderzoek naar deze menselijke behoefte. In zijn leerstoel aan de Open Universiteit richt hij zich op drie thema’s die alles te maken hebben met een gebrek aan sociale verbondenheid; stigmatisering, eenzaamheid en zelfwaardering.

Stigmatiseren is buitensluiten

Groepen zoals mensen met psychische aandoeningen, transgender personen of mensen met hiv krijgen vaak te maken met stigmatiserende reacties. Zij worden door anderen gezien als afwijkend, zelfs minderwaardig, en 'horen er niet bij'. Arjan Bos: "Stigmatisering heeft niet alleen gevolgen voor sociale relaties, maar ook voor het psychologisch welbevinden. Je ziet vaak dat gestigmatiseerde individuen negatief over zichzelf gaan denken: ze nemen gedachten en gevoelens van de buitenwacht over. Dit zelfstigma zorgt ervoor dat het lastiger is om open over de gestigmatiseerde conditie te zijn en hangt samen met psychopathologie. Op dit moment onderzoeken wij samen met andere organisaties zelfstigma bij mensen met hiv. Op basis van theoretische inzichten en de bevindingen van het onderzoek zullen wij een zelfstigma interventie ontwikkelen voor mensen met hiv. Het doel is om zelfstigma te reduceren en het psychologisch welbevinden te verbeteren."

Eenzaamheid komt vaak voor

Een ander thema waar Bos en zijn collega’s zich op richten is eenzaamheid. Recent onderzoek van het CBS laat zien dat bijna 30 procent enigszins eenzaam is en zeven procent sterk eenzaam. Eenzaamheid is een voorspeller voor psychische klachten als depressie. Bos: "Bij eenzaamheid denken we vaak aan ouderen, maar ook een student die voor het eerst op kamers gaat, kan eenzaam zijn. Vaak wordt gedacht dat eenzaamheid minder wordt als je meer mogelijkheden voor sociaal contact biedt of helpt sociale vaardigheden te versterken. Deze interventies zijn echter niet effectief. Het is veel beter om naar de achterliggende oorzaak van de eenzaamheid te kijken en hiermee aan de slag te gaan in een cognitieve gedragstherapeutische interventie. Klinisch psychologen kunnen dus een belangrijke bijdrage leveren aan het verminderen van eenzaamheid."

Al op basisschool werken aan zelfbeeld

Het derde thema van de leerstoel is zelfwaardering. Bos: "Zelfwaardering is een belangrijke factor omdat het een rol speelt bij veel psychische klachten, zoals depressie, angst en eetproblemen. We zouden veel meer aan primaire preventie van psychische klachten moeten doen. We weten bijvoorbeeld dat het zelfbeeld van jongeren in de puberteit een flinke knauw krijgt. Door op de basisschool te werken aan de opbouw van een stabiel en realistisch zelfbeeld zou de ontwikkeling van psychopathologie in de adolescentie voorkomen kunnen worden."

Betere interventies en meer op maat

Alles staat of valt met effectieve interventies. Veel van de bestaande interventies zijn voor verbetering vatbaar, aldus Bos. "Wat nodig is, is een planmatige ontwikkeling van interventies gebaseerd op theoretische inzichten en empirisch onderzoek. De inhoud van de interventies moet duidelijk beschreven zijn en het moet duidelijk zijn welke gedragsveranderingsmethoden er in de interventie zijn gebruikt. De interventies moeten methodologisch goed in elkaar zitten en ook de effecten op lange termijn meten." Een van de doelstellingen van zijn leerstoel is dan ook het ontwikkelen van dit soort effectieve interventies.

Oratie

De oratie 'Een sociaal-psychologisch perspectief op psychopathologie' van prof. dr. Arjan Bos vond plaats op vrijdag 12 oktober 2018 bij de Open Universiteit in Heerlen.
Download de tekst van de inaugurele lezing (pdf).
Of bekijk de video.

Over Arjan Bos

Arjan Bos (Epe, 1970) studeerde sociale psychologie aan de Vrije Universiteit om vervolgens te promoveren aan Universiteit Maastricht. In 2000 trad hij in dienst bij de Open Universiteit als universitair docent, een functie die hij vanaf 2005 een aantal jaar combineerde met een aanstelling bij de Erasmus Universiteit Rotterdam. Tussen 2009 en 2011 was hij als universitair docent werkzaam bij de Universiteit Maastricht. In 2011 werd hij aangesteld bij de Open Universiteit, eerst als universitair hoofddocent en sinds december 2017 als hoogleraar Klinische Psychologie. Sinds 1 januari 2020 is Bos decaan van de faculteit Psychologie. Zijn onderzoek is gericht op stigmatisering van diverse groepen, zoals mensen met hiv, transgender personen en mensen met psychische klachten. Daarnaast doet hij onderzoek naar eenzaamheid en naar zelfwaardering bij kinderen en adolescenten. Hij is lid van de editorial board van een aantal internationale wetenschappelijke tijdschriften, waaronder het APA-tijdschrift 'Stigma and Health'. Daarnaast is Arjan Bos lid van de wetenschappelijke adviesraad van het aidsfonds en zit hij in diverse commissies (zoals de NWO VENI commissie in 2018).

De tijd van je leven?

Icarus Tesse Reversma 21 december 2021

Eenzaamheid. Nu het einde van het jaar nadert in dit pandemisch bestaan, begeeft eenzaamheid zich meer en meer aan de oppervlakte van ons bewustzijn. Maar was zij ooit echt weg?

Eenzaamheid is misschien wel een beetje zoals cocons. In verschillende kleuren groen hangen rupsen gewikkeld in zelf geweven zijde aan eenzelfde tak; hun ontwikkeling tot vlinder ontoegankelijk voor elk oog van buitenaf. Een kijkje in de cocons is onmogelijk. Zelfs als je er één vroegtijdig open zou frunniken om een blik te werpen op wat zich daarbinnen afspeelt, zou deze dusdanig verstoord worden dat er niets van over blijft. Bovendien zou je het door jouw bril zien; je zou het plaatsen binnen jouw eigen referentiekader. Met andere woorden: wat zich afspeelt in de cocon, kan alleen door de rups daarbinnen in haar volledigheid ervaren en gezien worden.

De schakeringen van eenzaamheid zijn net zo persoonlijk. Het spectrum van deze grond-emotie is breed en alleen jijzelf, degene die het gevoel ondergaat, weet wat het voor jou inhoudt. Zelfs (misschien wel juist) wanneer iedereen het zegt te herkennen. Eenzaamheid wordt collectief gevoeld, maar kan enkel individueel worden ervaren.

 Lacqesh Letsoin, oktober 2021. Uit een interview met Anja Machielse.

Dit black-out gedicht symboliseert voor mij hoe eenzaamheid kan voelen. Eenmaal ondergesneeuwd lijkt alles soms donker en kan het moeilijk zijn je weg te ontwaren naar wie jij ook alweer was, bent of zal zijn. Wanneer je je eenzaam voelt, zie je soms alleen maar donkere stukjes. Maar tussen die stukjes zitten zoveel verschillende woorden, gevoelens en richtingen. Tussen wat donker is, ligt een verscheidenheid aan taal die op haar beurt weer een wereld schept. Een wereld waarin eenzaamheid aanwezig is, maar deze het verhaal alleen maar bekrachtigt. Steeds meer mensen ontdekken dat ze kunnen voelen: je bent niet alleen.

Eenzaamheid is voor mij niet enkel een bijkomstigheid van de pandemie. Ook voordat corona de wereld in haar greep had, was het al volop aanwezig in mijn dagelijks bestaan. Vooral aan het begin van mijn studententijd, een periode waarvan mij altijd was verteld dat deze de leukste en onbezorgdste uit mijn leven zou worden, voelde ik mij eenzaam. Ik voldeed niet aan de maatschappelijke verwachtingen van het leven als student: ik werd weinig uitgenodigd voor feestjes, voelde mij niet verbonden met de mensen in de grote stad en voelde mij vaker dan niet een enorme eigenaardigheid in de ruimte. A space oddity, in de woorden van David Bowie. Ik was zeker niet heel excentriek maar in mijn enorme behoefte aan contact zonderde ik mij, paradoxaal genoeg, steeds verder af van de mensen om mij heen. Ik keek als het ware door een 3D Viewmaster, zo een waar je verschillende schijfjes in kan stoppen met allerhande afbeeldingen om deze vervolgens door twee kijkers tegen het licht te houden en te bewonderen. Op zo’n zelfde manier schakelde ik continu tussen dezelfde beelden: een vicieuze cirkel van zien wat je verwacht te zien, eenzaamheid. Ik bevestigde mijzelf in mijn vervreemding.

Wanneer de maatschappij je een rol aanmeet die jou niet past, is het mogelijk dat je net als ik ondergesneeuwd raakt met een dik pak van alleen-zijn. Vooral dankzij de verwachtingen van het studentenleven is het makkelijk om de schuld, wanneer onbezorgdheid niet lijkt te lukken, bij jezelf te zoeken. Want als het studentenleven voor alle anderen wél de tijd van hun leven lijkt te zijn, waarom dan niet voor jou?

Ik besef mij nu: eenzaamheid zal er altijd zijn. Ook nu ik mijn plek als student in de stad gevonden denk te hebben, overvalt een gevoel van eenzaamheid mij nog steeds. Maar waar ik mij eerst afgezonderd voelde van mensen om mij heen, komt het eenzame gevoel nu voert uit het besef nooit compleet gevat te unnen worden door een ander. 

Net zoals een cocon, is wat zich binnenin een mens afspeelt voor ieder ander onkenbaar. Misschien is dat wel de meest eenzame positie van allemaal; tussen hoe ik mijzelf zie en hoe ik mij aan anderen kan tonen. Daar ligt een compleet onbekende wereld vervat.

Soms besluit ik een paar stukjes uit de wereld die alleen ik ken, naar buiten te brengen. Daar mag een ander dan een blik op werpen. Als ik ergens trots op ben, bijvoorbeeld, of als ik mij juist heel kwetsbaar voel. Zodra losgelaten uit mijn wereld, weet ik dat dit stukje niet meer alleen van mij zal zijn: het zal onvermijdelijk door een bril van eigen associaties bij de ander terecht komen. Bestaan is misschien alleen mogelijk met zo’n vleugje eenzaamheid, maar in het laten zien van eigen stukjes wereld schuilt de kans op verbinding.

Koolhydraatarm

met Tesse Reversma | Koolhydraatarm is een gedicht dat ik schreef over mijn eigen ervaring met mijn eenzaamheid. Het haakt in op veel thema’s waar ik, in de tijd dat eenzaamheid een groot deel van mijn leven besloeg, veel over nadacht. Het is een voorbeeld van hoe de ervaring van eenzaamheid zich in mijn bestaan voordeed. Het gedicht is hier te beluisteren via audispele op deze website.

Eenzaamheid is tot slot niet iets dat fout is, niet iets dat koste wat kost overwonnen moet worden. Het is veranderlijk; waar het op één moment een gebrek aan sociaal contact kan zijn, kan het op een ander moment voelen als onvermijdelijk in het bestaan als mens. Sommige vormen moeten zeker niet te lang duren, andere misschien eerder geaccepteerd. Aan eenzaamheid hangt geen druk. Je hoeft je niet tot vlinder te ontwikkelen wanneer je jezelf vindt in een eenzame cocon: het gevoel kan en mág gewoon heel kloten zijn en het enkel doorstaan is daarmee al voldoende. Het proces dat zich in jouw cocon afspeelt kent geen verwachtingen. De hoop op eruit komen met een omarming van eenzaamheid als onderdeel van het leven, is wat jou van rups tot vlinder maakt.

Ik, Tesse Reversma, heb als stagiaire bij Vitamine Z onderzoek gedaan naar eenzaamheid bij studenten. Ik heb een poging gedaan mijn persoonlijke ervaringen te verbinden aan poëzie, beeld en geluid. Met deze nieuwsbrief hoop ik een inkijkje te geven in wat eenzaamheid kan betekenen. Eenzaamheid is er, het is alomtegenwoordig en toch wordt er weinig over gesproken. Herken je eenzaamheid bij een ander, maak een plaatsje voor diegene vrij. Vind elkaar in de ruimte die je voor een ander maakt.