Kinderen leren elkaar aardig vinden door bij elkaar te zitten

Vandaag coachte ik een onderwijsmedewerker en spraken we beiden over “Stoeltjesdans” van Yvonne van den Berg

'De klas is een samenleving tussen vier muren'

Radboud Recharge 15 december 2021

Scholen hebben de taak om de sociale veiligheid van leerlingen te waarborgen. Terecht, maar soms makkelijker gezegd dan gedaan. Gelukkig kunnen kleine ingrepen, zoals een andere tafelindeling, een wereld van verschil maken.

Als de coronacrisis één ding heeft bevestigd voor ontwikkelingspsycholoog Yvonne van den Berg is het dat mensen elkaars nabijheid nodig hebben om mentaal gezond te blijven. In haar promotieonderzoek, afgerond in 2015, ontdekte ze al dat kinderen die elkaar aardiger gaan vinden als ze dicht bij elkaar zitten in de klas. Sindsdien doet Van den Berg onderzoek naar de dynamiek in klassen.

‘Natuurlijk is het belangrijk dat leerlingen goed in hun vel zitten,’ stelt Van den Berg. ‘Wat ze op school meemaken kan grote impact hebben. En als ze zich niet goed voelen kunnen ze niet zomaar weggaan. Hoe zorg je er als docent dan voor dat leerlingen een plek krijgen, letterlijk en figuurlijk?’

Monitoring is een eerste stap stelt Van den Berg. ‘Laat leerlingen na de zomervakantie invullen wie ze aardig vinden en wie niet, zodat je direct een beeld hebt van de verhoudingen in de klas.’ Vervolgens kan de zitplaats van leerlingen verschil maken. ‘Om pesten helemaal op te lossen zijn er aparte programma’s, maar je kunt een gepeste wellicht al wel een veiliger gevoel geven door een plek te geven naast bevriende leerlingen. En om leerprestaties te bevorderen kan het helpen om bevriende leerlingen bij elkaar te zetten.’

Subtiele handelingen

Het onderzoek geeft leraren handvatten, maar er zijn geen gulden regels. ‘Die bevriende leerlingen kunnen tot betere leerprestaties komen, maar ze kunnen het ook veel te gezellig hebben en voor onrust zorgen.’ Er spelen veel factoren mee waardoor dé oplossing niet bestaat. ‘De ene docent plaatst drukke kinderen voorin om ze beter in de gaten te houden, terwijl een ander ze meer verspreidt omdat het die docent anders te veel energie kost, waardoor andere leerlingen te weinig aandacht krijgen.’

Zitplaatsen zijn één ding, maar er zijn veel meer subtiele handelingen die een groot verschil kunnen maken. De gezichtsuitdrukkingen van de leraar bijvoorbeeld of diens looppatronen. Het kan best zijn dat je onbewust streng of boos kijkt en dat je leerlingen over het hoofd ziet. Dat willen we ook onderzoeken om het docenten en leerlingen gemakkelijker te maken. Uiteindelijk moet je het in een klas toch met elkaar doen.’

Tip: Maak impact met een klein gebaar

‘Net als op school zijn we in deze samenleving op elkaar aangewezen. En ook buiten de klas kan een klein gebaar groot verschil maken. Groet elkaar in het voorbijgaan, glimlach als je iemand ziet of stuur iemand een lief bericht in de kerstvakantie.

Foto’s Yvonne van den Berg winnaar in 2015 van hermen J Jacobsprijs voor “Stoeltjesdans” John Kistermann tijdens verspreiden lieve berichten onderwijsmedewerkers