Traditionele demonstraties en petities zijn niet nodig om impact te hebben op politieke beslissingen; we worden ook anders gehoord

Impact publieke opinie en sectoren in coronatijd ‘is groot’

Radboud Recharge DINSDAG 30 JUNI 2020

Coronamaatregelen voelen voor de één als bescherming tegen het virus terwijl de ander zich erdoor onderdrukt voelt. Hebben burgers wel iets te zeggen in coronatijd? Volgens Kristof Jacobs, universitair hoofddocent Empirische politicologie, wel. Hij doet onderzoek naar hedendaagse uitdagingen voor de democratie, en de respons daarop. 'Al heel vroeg in de coronacrisis zag je de invloed van de burger.'

Impact op Rutte

Voor Jacobs is het heel duidelijk: de impact van de publieke opinie op het kabinet Rutte is groot. 'Er is smoking gun evidence dat burgers invloed hebben. De regering kijkt naar opiniepeilingen en volgt sociale media waar iedereen zijn of haar mening kan laten horen”, legt Jacobs uit. 'De impact daarvan zagen we bijvoorbeeld al vroeg in de crisis rondom het besluit om scholen te sluiten. Het Outbreak Management Team (OMT) zag de noodzaak voor sluiting niet, maar het publiek ‘vroeg’ om die maatregel. Dat heeft absoluut invloed gehad op het gevoerde beleid. Deze werd zelfs nog strenger door de visie van de burger. Natuurlijk heeft het er ook mee te maken dat deze maatregelen de pandemie niet verergerden.'

Maar niet alleen bij de maatregelen voor de bestrijding van het coronavirus blijkt publieke invloed impactvol. Onlangs werden stapsgewijs versoepelingen doorgevoerd, soms sneller dan aanvankelijk aangekondigd. Zo mochten kapsalons als een van de eersten de deuren weer opengooien. Resultaat van een sterke lobby.

Niet alleen die beroepsgroep lobbyde flink, meent de onderzoeker: 'De luchtvaart bijvoorbeeld. Ondanks dat het vasthouden aan de 1,5 meter-maatregel in de lucht ondoenlijk is, wordt er straks gewoon gevlogen. Je ziet dat hier andere zaken naast de wetenschap in overweging worden genomen. Maar, als het erop aankomt en vliegreizen toch zorgen voor verspreiding van het virus, gaat alles wellicht gewoon weer plat.'

Demonstratie als basisrecht

Ook op een ander vlak blijkt de stem van de burger van belang: de Black Lives Matters-protesten gaan gewoon door. Ondanks felle kritiek op een demonstratie in Amsterdam, waar door de drukte de 1,5 meter-maatregel overboord ging. Felle kritiek kwam richting de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema, die excuses aanbood maar ook aangaf het grondrecht om te demonstreren niet te willen afbreken. In andere steden laten bestuurders de burger demonstreren en denkt lokaal bestuur zelfs mee over hoe dat uitoefenen van het grondrecht coronaproof kan.

'Dat de demonstraties doorgaan, vind ik een logische keuze', stelt Jacobs. 'Demonstreren is ons basisrecht. Dat recht wordt afgewogen tegen andere zaken, zoals de openbare orde en volksgezondheid. Het recht om te demonstreren in een democratie weegt heel zwaar. Dat was ook te zien in Amerika, waar mensen al snel na de uitbraak anti-lockdown-demonstraties hielden. Het recht op demonstreren kun je niet zomaar weggooien. Al betekent dat nu dat er anders moet worden gedemonstreerd dan normaal: als je een beetje creatief bent, kun je het recht op demonstreren en de volksgezondheid verenigen.'