Leer kids nu wat samenleving nodig heeft: Hoe activeer je leerlingen om meer creatief te denken en toepassing kennis in maatschappelijke/persoonlijke context & multiple perspectiefbenadering
Hoe activeer je leerlingen?
Daar kan Ida Oosterheert, universitair hoofddocent bij de Radboud Docenten Academie, bij helpen. 'Maar allereerst,’ vraagt Oosterheert, ‘waar wil je ze tot activeren?' Ook daar heeft zij ideeën over: als het aan haar ligt worden leerlingen meer dan nu aangemoedigd om creatief te denken, vraagstukken vanuit meerdere perspectieven te benaderen en kennis in een maatschappelijke of persoonlijke context toe te passen. 'Dat is wat onze samenleving nodig heeft.’
Radboud Recharge Ida Oosterheert 23-01-2020
'In ons onderwijs hechten we veel waarde aan het beschikken over kennis, en dat is belangrijk maar leerlingen en de samenleving hebben behoefte aan mensen die met die kennis kunnen werken,' stelt Ida Oosterheert. Het huidige onderwijs – en daarmee de leerlingen – is vooral gericht op het geven van het juiste antwoord. 'De vragen die we leerlingen voorleggen kennen doorgaans één antwoord, want dat is makkelijk te toetsen. Maar onze maatschappij vraagt steeds meer om mensen die uitdagingen aankunnen waar meerdere antwoorden mogelijk zijn.'
Van doceren naar samen leren
Creatief denken, adequate oplossingen aandragen voor complexe problemen en vraagstukken van verschillende perspectieven kunnen bekijken, dat zijn speerpunten voor onderwijs dat Oosterheert voor zich ziet. 'En voor alle leerlingen, vanaf de kleuterschool tot het hoger onderwijs.' Dat vraagt om een andere houding van leerlingen en studenten, die begint bij docenten. 'De docent is gewend meer te weten dan leerlingen, maar dat kan soms wel eens anders zijn. Dat is niet erg, maar daar moeten we allemaal aan wennen.'
Hoe creëer je een leeromgeving waarin leerlingen een actieve rol in het leerproces spelen? Oosterheert heeft vijf tips.
1. Maak leerdoelen expliciet
Vertel leerlingen waar ze de komende tijd mee bezig zullen zijn. 'Zorg ervoor dat leerlingen weten wat ze aan het einde van een les of lessenserie zoal kennen en kunnen. Als ze dat niet weten, dan zitten ze als het ware aan een lopende band van activiteiten. Dan komt er van alles langs wat ze over zich heen laten komen.' Door concrete leerdoelen te stellen en deze helder over te brengen, stel je leerlingen in staat een actieve leerhouding aan te nemen.
2. Activeer voorkennis
‘Maak leerlingen bewust van wat ze al weten, en dat sommige dingen die ze denken te weten misschien niet helemaal kloppen.' Tijdens een les, of laat studenten de les bijvoorbeeld voorbereiden met een opdracht. 'Laat ze iets lezen, geef een paar richtvragen of laat ze alvast een oplossing of een idee voor iets bedenken. En maak duidelijk dat dat het startpunt is voor de volgende les. Ben je niet voorbereid? Dan mag je meekijken, maar niet meedoen.'
3. Pas nieuwe kennis toe en stimuleer verbeeldingskracht
Laat wat leerlingen leren aansluiten wat speelt in de huidige maatschappij, maar ook op iemands persoonlijke context. 'Laat leerlingen die Spaans leren, met Spaanstalige leeftijdsgenoten communiceren over onderwerpen die hen interesseren. Geef leerlingen de uitdaging om een stukje gedachtegoed van Plato en Descartes voor de huidige maatschappij uit te werken of te bedenken wat nu anders zou zijn dan nu als de stoommachine nooit was uitgevonden.' Doe dat (deels) in de les, en geef het niet alleen als huiswerk mee, zodat je als docent kunt begeleiden.
4. Stel het leerproces centraal
Bespreek tussendoor met leerlingen hoe ver zij zijn: wat kun je al, wat nog niet en waar moeten we nu verder mee aan de slag om de leerdoelen te behalen? 'De focus ligt vaak op wat er nog voor de toets gedaan moet worden. Maar het is ook belangrijk om met leerlingen te kijken naar hoe ze leren en of ze dat wel op de juiste manier doen. Zijn ze bijvoorbeeld gericht op onthouden of op begrijpen? Wat past bij de doelen die bereikt moeten worden?'
5. Creëer een veilige omgeving
'Iedere docent weet het, maar we vergeten het nog wel eens', weet Oosterheert. 'Laat leerlingen regelmatig merken dat ze fouten mogen maken en dat er geen domme vragen bestaan. Nieuwe dingen leren is soms spannend. Dat hoort erbij.' Zorg ervoor dat je deze veilige omgeving waarborgt, bijvoorbeeld door feedback van klasgenoten in goede banen te leiden. En vind je als docent iets spannend? 'Laat dat dan ook merken', moedigt Oosterheert aan.
Uitdagingen
‘De overdracht van kennis zal ook in ons toekomstige onderwijs belangrijk zijn’, denkt Oosterheert. ‘Maar het jasje waarin dat gegoten wordt gaat er anders uitzien. Het gaat steeds meer om het vergaren van kennis bij het aangaan van levensechte en betekenisvolle uitdagingen, waarbij leerlingen kennis moeten gebruiken en vaardigheden moeten ontwikkelen om eruit te komen. Ons onderwijs is er nog op gericht om binnen de lijntjes te kleuren. Daag leerlingen ook uit om buiten de lijntjes te kleuren.
