Gezond eetgedrag kinderen is aan te leren

Drie manieren om kinderen broccoli te laten eten

RADBOUD RECHARGE VRIJDAG 6 SEPTEMBER 2019

Met snackbars op iedere straathoek en suikerbommen volop in de schappen is een ongezond dieet in veel Nederlandse gezinnen de standaard. ‘Gezond eten vereist kennis,’ stelt Junilla Larsen, onderzoeker ‘bij het Behavioural Science Institute’ van de Radboud Universiteit. Ze schreef een boek om opvoeders te ondersteunen om kinderen aan gezond eetgedrag te helpen. ‘Van jongs af aan gezond eten is veel makkelijker dan ongezonde eetgewoontes afleren.’

‘Vanaf wanneer mag de baby patat en frikandellen?’, vraagt de Nijmeegse Ashley in het televisieprogramma Vier handen op een buik. ‘Ook niet in de airfryer? Dat is minder vet’, reageert ze op het advies om haar kind überhaupt geen fastfood te voeren. Het illustreert de soms beperkte kennis over gezonde voeding. Larsen hoopt dit te veranderen. Maar hier is nog wel een lange weg te gaan. In haar boek Eetgedrag in Balans biedt ze handvatten voor geïnteresseerde opvoeders om gezond eetgedrag bij kinderen te stimuleren en ongezond gedrag te voorkomen. ‘Gezond eetgedrag komt voort uit een combinatie van drie soorten voedingspraktijken,’ legt Larsen uit.

1. Structureer eten

Hoe doe je dit? Allereerst laat je kinderen structureel kennismaken met gezond eten, fruit en groente, door het herhaaldelijk aan te bieden. ‘Na acht tot tien keer proeven raken kinderen gewend aan een nieuwe groente, maar dat gaat niet altijd gemakkelijk. Dwing kinderen niet, maar stimuleer ze op een positieve manier, bijvoorbeeld door zelf ook een hapje te nemen en dan blij te kijken. Beloon ze vervolgens als ze van de groente hebben geproefd, door bijvoorbeeld een opgestoken duim of zelfs met een sticker, net zoals vaak bij zindelijkheidstraining wordt gedaan. Om ongezond eten te structureren kunnen regels en routines helpen (als kinderen uit school komen krijgen ze 1 klein koekje of snoepje)’. Zo leren kinderen dat ze niet continu om eten hoeven te vragen. Ook eten genoeg ouders zelf ongezond. ‘Dan is het zaak om dat niet in bijzijn van kinderen te doen, zodat ze die eetgewoontes niet normaal gaan vinden’

2. Vermijd troostsnacks

Waar je gezond eten stimuleert, beperk je blootstelling aan ongezond voedsel. Dat klinkt logisch, maar er zijn valkuilen. ‘Zo troosten en belonen veel ouders hun kinderen met snoepgoed. Emotioneel en instrumenteel voeden noemen we dat. Kinderen gaan ongezond eten dan als troostvoedsel zien. Ze leren dus bepaalde emoties of gedragingen te koppelen aan eten. Uit een recente samenvatting van onderzoek dat wij hebben gedaan, blijkt dat met name instrumenteel eten samenhangt met de ontwikkeling van een hoger gewicht bij kinderen.’

3. Laat kinderen zelf kiezen en meedoen

De derde voedingstechniek is gericht op het onderwijzen van kinderen over hun voeding. ‘Bijvoorbeeld door samen groente te verbouwen, boodschappen te doen en te koken. Ervaringsgericht leren noemen we dit. Daarnaast kun je uitleggen watje doet en waarom groente eten belangrijk is. Zo kun je bijvoorbeeld zeggen dat je broccoli zelf eerst ook vies vond, maar dat je het door vaak te proeven nu wel lust. Ook kun je uitleggen dat je door het eten van ‘broccoli-bomen’ bijvoorbeeld goed kan leren fietsen. Kies argumenten die belangrijk zijn voor kinderen en ook passen bij de leeftijd van kinderen. Ook kun je kinderen enige vrijheid geven over wat ze eten, bijvoorbeeld door ze zelf te laten kiezen tussen een appel of een peer.’

Zowel ouders als basisschooldocenten of medewerkers van kinderdagverblijven kunnen profiteren van de wetenschappelijke inzichten en praktische tips om kinderen gezond te leren eten. Voor docenten en begeleiders is een belangrijke taak weggelegd. Ze kunnen in hun eigen werkomgeving – scholen, kinderdagverblijven en verenigingen – een gezonde eetomgeving nastreven. Daarnaast kunnen ze ouders informeren over de juiste voedingstechnieken. ‘De meeste mensen hebben algemene kennis over voeding, maar het ontbreekt aan de details. Een glaasje limonade is echt geen probleem, maar tot voor kort werden op veel buitenschoolse opvangcentra suikerhoudende dranken geserveerd tijdens de pauzes.’

Voor de hond

Larsen en collega’s vervangen de suikerdrankjes graag door water, maar ouders reageren niet altijd enthousiast. ‘Water is voor de hond’’, hoorden we moeders uit onze focusgroepen zeggen. Ouders hebben het beste met hun kinderen voor en als ze water slecht vinden, kijken we samen met de ouders naar alternatieven, water of thee met een smaakje bijvoorbeeld.’ In samenwerking met ouders ontwikkelde Larsens team de app Samen Happie!. De app is in samenwerking met ouders tot stand gekomen en helpt bij de eetopvoeding van kinderen. ‘Momenteel is de app alleen nog beschikbaar voor deelnemers aan ons onderzoek, maar eind 2019, begin 2020 kan iedereen hem downloaden.’

Met de app hoopt Larsen bij te dragen aan een normverschuiving. ‘Vijftig jaar geleden was gezond eten normaal. Mensen bewogen bovendien regelmatiger. Om echt iets te veranderen is een brede beweging nodig, waarin overal waar kinderen komen een gezonde eetomgeving ontstaat. Van scholen tot sportverenigingen. Dat zal niet binnen een jaar of vijf lukken, maar met kleine stapjes krijgen we steeds meer neuzen dezelfde kant op.’

Junilla Larsen | Eetgedrag in balans. Een gezonde eetopvoeding thuis en in de kinderopvang | Uitgeverij SWP.