GEPUBLICEERD Radboud Recharge VRIJDAG 12 APRIL 2019

Volwassenen doen een hoop onverstandige dingen. Van veel drinken en hard rijden tot ruziemaken met de buren. Grote mensen opvoeden: waarom is dat zo moeilijk?

Hoe laat je volwassenen hun gedrag veranderen?

Probeer deze effectieve optie om volwassenen zelf keuzes te laten maken hoe ze een gewoonte willen aanpakken en hun gedrag veranderen via The Lab of Life Training

Achttien jaar lang zorgen onze ouders ervoor dat we veilig en gezond zijn. Maar als we eenmaal het ouderlijk huis uit zijn, doen we een hoop onverstandige dingen. We drinken, roken, rijden te hard, vervuilen het milieu en sparen te weinig voor later.

Wie daar wat aan wil veranderen, heeft een zware taak. Want gedragsverandering vinden mensen moeilijk. En we laten ons niet betuttelen. Hoe kun je volwassenen op het goede spoor krijgen?

De overheid boven ons

Moet de overheid misschien gewoon fastfood, alcohol en vreemdgaan verbieden als volwassenen zich niet verstandig willen gedragen? ‘Niet iedereen gaat dat slikken’, zegt Rick van Baaren, hoogleraar gedragsverandering aan de Radboud Universiteit. ‘Mensen vinden het niet fijn als de overheid zoveel inspraak heeft in je privéleven.’

Verbieden en straffen, dat is iets voor acties waarmee je andere mensen benadeelt. Appen achter het stuur bijvoorbeeld, dronken rondrijden en diefstal en moord. Daarvan pikken we dat het verboden wordt. Elk verbod is een bedreiging van je autonomie, legt Van Baaren uit. En autonomie, daar hechten we aan. ‘Gezonde mensen houden er niet van als externe krachten jou vertellen wat je moet doen. Ongeacht wat ze zeggen.’ De overheid die een vleestaks of een vettaks invoert? Tuttut.

Gewoonte heeft macht

Er zijn subtielere manieren dan verbieden en straffen om mensen wat bij te sturen. Zoals voorlichting en campagnes. Denk aan ‘100% BOB 0% op’ en ‘Ik vrij veilig of ik vrij niet.’ ‘En sinds die campagne heeft niemand meer geslachtsziekten gekregen, dus dat is opgelost’, zegt Van Baaren. ‘Dat was nogal cynisch, sorry. Voorlichting is noodzakelijk, maar het is niet voldoende.’

Kennis leidt er niet automatisch toe dat mensen verstandige keuzes maken. Verleiding blijft op de loer liggen. Ook de macht der gewoonte zit soms in de weg. Onze hersenen zijn dol op automatismen. Ze zorgen dat je niet diep hoeft na te denken als je ’s ochtends de deur uit gaat: jas aan, deur open, sleutel in het slot, rijrijrij, sleutel uit het slot, deur open, jas uit.

Maar nadelen hebben automatismen ook. Zou het niet beter zijn om je fietssleutel te pakken in plaats van de autosleutel? Dat is beter voor het milieu, beter voor je gezondheid en goedkoper. Maar ja, wat dan als je wind tegen hebt of stel dat het vanavond regent? Het is makkelijker om de auto te pakken zoals altijd.

Appels bij de band

Als verbieden en voorlichten niet werkt, is het dan een idee om goed gedrag te belonen? Bij kinderen wil het nog weleens werken. Maar belonen heeft ook een nadeel. Van Baaren: ‘Als de beloning wegvalt en mensen doen het puur voor de beloning, vervallen ze in hun oude gedrag.’

Er is ook een andere aanpak in opkomst: nudging. Een nudge is een duwtje in de goede richting. Een voorbeeld? In de rekken langs de lopende band bij de kassa ligt snoep. Je kunt er ook gezonde producten leggen. Klanten hebben nog steeds de keuze om te kopen wat ze willen, maar ze zullen vaker een gezonde impulsaankoop nemen in plaats van snoep.

Eigen wil is wet

Maar ook nudging is niet de heilige graal. Als de supermarkt weer M&M's bij de kassa legt, is de kans groot dat je terugschakelt op chocoladebommen. En ook nudging roept weerstand op. Van Baaren: ‘Je wordt gestuurd zonder dat je het doorhebt.’ Dat heeft iets engs. We moeten er maar vanuit gaan dat bijvoorbeeld de overheid ons met de beste bedoelingen de goede kant op betuttelt.

Hoe je volwassenen verstandige keuzes laat maken, kortom? De beste aanpak is steeds een andere, vertelt Van Baaren. ‘Het mooiste is als mensen weten waarvoor ze het doen.’ Je moet zelf beseffen dat je gezonder moet leven, en bijvoorbeeld minder moet drinken, als je later je kleinkinderen wilt zien opgroeien. Als je daarvan doordrongen raakt, kom je volgens Van Baaren een heel eind.

Dit artikel verscheen eerder op Nu.nl

Probeer deze effectieve optie om volwassenen zelf keuzes te laten maken hoe ze een gewoonte willen aanpakken en hun gedrag veranderen via The Lab of Life Training

**Human Power Now: Prof. Dr. Rick van Baaren (links) & Dr. Matthijs van Leeuwen (rechts) voor hun lezing tijdens openingsconferentie de MENS achter het GEDRAG 31-10-2018 Château St. Gerlach Valkenburg**