Bouw mentale reserves op voor later

Macht van de Geest: De kracht van de cognitieve reserve

Donders Wonders H. Olroun 18 juni 2024

Veroudering en daaraan gerelateerde aandoeningen zoals Alzheimer worden vaak geassocieerd met cognitieve achteruitgang. Maar gelukkig kunnen we allemaal onze hersenen voorbereiden op later, door tijdens ons leven onze mentale reserves op te bouwen.

We worden allemaal elke dag ouder. Dankzij de vooruitgang in de moderne gezondheidszorg leven velen langer en gezonder, wat resulteert in een gestage toename van de wereldwijde levensverwachting. Deze langere levensduur gaat echter ook gepaard met een toename van dementie-gerelateerde, cognitieve achteruitgang in de groeiende oudere bevolking. Onderzoek suggereert echter dat we allemaal onze hersenen kunnen voorbereiden om gezond ouder worden door onze cognitieve reserve te versterken.

Wat is cognitieve reserve?

Volgens de cognitieve reserve theorie kunnen mensen gedurende hun leven een reserve van cognitieve vermogens opbouwen, die hen helpt te beschermen tegen—of te compenseren voor—de achteruitgang die gepaard gaat met veroudering van de hersenen en ziekten. Deze opgebouwde mentale reserve kan later in het leven worden aangesproken, bijvoorbeeld wanneer hersencellen beschadigd raken door de ziekte van Alzheimer.

Bescherm cognitieve functies tegen ziekte en achteruitgang

Het idee van cognitieve reserve ontstond na de ontdekking dat hersenpathologie niet altijd gelijk staat aan slechte cognitieve functie. Voor een onderzoek deden oudere vrijwilligers jarenlang verschillende cognitieve tests en doneerden hun hersenen aan de wetenschap na hun dood. Verrassend genoeg vertoonden sommige mensen tekenen van de ziekte van Alzheimer in hun hersenen, maar hadden geen problemen bij het maken van de cognitieve tests. Hoe is dit mogelijk? Neurowetenschapper Yaakov Stern legde uit dat deze mensen, ondanks hun neuropathologie, nog steeds goed konden functioneren vanwege de reserve die ze gedurende hun leven hadden opgebouwd. Dit stelt hen in staat hun hersencapaciteit efficiënter te gebruiken, zodat ze minder worden beïnvloed wanneer deze bronnen afnemen. Hierdoor blijft hun cognitieve functie langer normaal vergeleken met iemand met een lagere cognitieve reserve, zelfs bij Alzheimer.

Beschrijving van de afbeelding: Cognitieve prestaties (in dit geval geheugen) voor twee individuen met de ziekte van Alzheimer (AD) met verschillende niveaus van cognitieve reserve. Het “kantelpunt” [EN: inflection point] is wanneer hun geheugen achteruit begint te gaan. Met een hogere reserve gebeurt dit later dan met een lage reserve. Tegen de tijd dat de persoon met een hoge reserve geheugenproblemen begint te vertonen, heeft de persoon met een lage reserve al ernstige symptomen die als dementie worden geclassificeerd, hoewel beide hetzelfde niveau van hersenschade hebben. Afbeelding van Arenaza-Urquijo et al. 2015.

Opbouwen van je mentale reserve: Onderwijs, Werk en Levensstijl

Sinds de ontdekking van cognitieve reserve is gebleken dat het verschillen in cognitieve functies kan verklaren. Niet alleen bij de ziekte van Alzheimer, maar ook bij multiple sclerose (MS), de ziekte van Parkinson, herstel van een beroerte en bij normale cognitieve veroudering zoals we die allemaal zullen ervaren. Het is dus zeker een goed idee om je cognitieve reserve op te bouwen!

Cognitieve reserve wordt beïnvloed door verschillende factoren, waaronder het aantal jaren en niveaus van onderwijs, de uitdaging in je baan en regelmatige mentaal stimulerende activiteiten. Dit kunnen allerlei dingen zijn, zoals het leren van een nieuwe vaardigheid, het beoefenen van mindfulness, of het doen van spellen die je reactietijd of geheugen uitdagen (zoals kruiswoordpuzzels). Levenslang leren en intellectuele betrokkenheid bevorderen neurale plasticiteit, het vermogen van de hersenen om zich aan te passen en zichzelf te reorganiseren. Zo is aangetoond dat tweetaligheid het begin van Alzheimer-symptomen met meerdere jaren kan vertragen, wat de beschermende effecten van cognitieve reserve illustreert. Naast het deelnemen aan dagelijkse activiteiten en mentaal stimulerende hobby’s, is fysieke activiteit een andere factor die kan bijdragen aan de gezondheid van de hersenen op lange termijn.

Het is nooit te laat om te beginnen met het voorbereiden van je hersenen op veroudering, dus begin met het flexen van die mentale of fysieke spieren en pak een nieuwe hobby op, leer een nieuwe taal of meld je aan bij een sportclub!