De kracht van live muziek voor sterkere onderlinge verbindingen tussen veel hersengebieden in het volledige brein

Doet live muziek je meer dan een gestreamd deuntje? Je bent niet alleen, zo onthult nieuw onderzoek

Scientias C. Kraaijvanger 29 februari 2024

Live muziek doet mensen emotioneel gezien veel meer dan muziek op een cd’tje of streamingsdienst, zo blijkt uit experimenten. En wetenschappers denken dat ook wel te kunnen verklaren.

Dat muziek een krachtig emotioneel effect kan hebben op toehoorders ervan, is geen geheim. Studies hebben al aangetoond dat het luisteren naar muziekopnames emotionele processen in het brein stimuleert en onze verbeeldingskracht prikkelt. Maar hoe zit dat als je mensen live muziek laat horen? Gebeuren er dan andere dingen in het brein? Onderzoekers van de universiteit van Zürich besloten de proef op de som te nemen en zetten een experiment op. Hun bevindingen zijn terug te lezen in het blad Proceedings of the National Academy of Sciences.

Het onderzoek
De onderzoekers riepen de hulp in van twee pianisten en lieten ze allereerst een aantal stukken spelen die positieve of negatieve emoties opriepen. Daar werden 30 seconden durende geluidsopnames van gemaakt. Vervolgens werden dezelfde pianisten gevraagd om fragmenten van dezelfde stukken ook live te spelen voor 27 proefpersonen die in een fMRI-scanner lagen. Die proefpersonen kregen de live muziek afgewisseld met de eerder gemaakte opnames te horen en ondertussen werd de activiteit in hun amygdala gemeten. Dit deel van de hersenen legt verbanden tussen zintuigelijke informatie (zoals muziek) en emoties. De proefpersonen kregen de opdracht om alleen maar te luisteren naar de muziek. Zij wisten overigens niet wanneer ze naar live muziek luisteren of geluidsopnames te horen kregen. De pianist werd ondertussen geïnstrueerd om wanneer deze live speelde de fMRI-metingen in de gaten te houden en afgaand daarop zijn spel zodanig aan te passen – bijvoorbeeld door sneller of luider te spelen – dat de proefpersonen nog intensere emoties ervoeren.

“We instrueerden de musici om hun uitvoering zo aan te passen dat de emotionele respons van de toehoorders en dus ook de respons van hun brein geïntensiveerd werd,” zo legt onderzoeker Sascha Frühholz aan Scientias.nl uit. “Uiteindelijk lukte dat. Maar in het begin wisten de musici niet welke veranderingen in hun muziek een krachtigere emotie bij hun luisteraars teweeg zou brengen. Dus voor de musici was het in beginsel een kwestie van trial and error; zodra ze wisten welke muziek het beste werkte, konden ze krachtige emoties oproepen bij hun luisteraars en in de hersenen van de luisteraars.”

Grotere activiteit in de amygdala
Het onderzoek leidt tot duidelijke conclusies, zo vertelt Frühholz. “Onze studie laat zien dat plezierige en onplezierige emoties die live muziek oproept een veel grotere en consistentere activiteit in de amygdala oproepen dan eerder opgenomen muziek. De live uitvoering leidt er ook toe dat er veel actiever informatie wordt uitgewisseld binnen het complete brein, wat wijst op een krachtige verwerking van emoties in zowel de emotionele als cognitieve delen van de hersenen.”

Verrassend
Het is best verrassend, vindt Frühholz. “We weten dat live muziek een krachtigere emotie op kan roepen dan opgenomen muziek en dat resulteert dan ook – niet heel verrassend – in een krachtigere respons in het brein van de luisteraars en dan met name in de amygdala: het centrum van het emotionele brein. Wat verrassend was, was dat live muziek niet alleen de delen van het affectieve (oftewel emotionele, red.) brein stimuleerden, maar ook leidde tot sterkere onderlinge verbindingen tussen veel hersengebieden in het volledige brein. Live muziek is dynamisch: het ondergaat veel veranderingen. En deze dynamische informatie moet in het volledige brein verwerkt worden.”

Interactie
Dat de reactie op live muziek anders is dan op reactie op gestreamde muziek, denken de onderzoekers wel te kunnen verklaren. “Alleen live muziek maakt interactie tussen de musici en het publiek mogelijk,” legt Frühholz aan Scientias.nl uit. “Die interactie is niet mogelijk wanneer je naar opgenomen muziek luistert. En die interactie tussen musicus en publiek stelt musici in staat om de emotionele reactie van luisteraars te observeren en hun muzikale uitvoering daarop aan te passen. Dat leidt tot synchronie.”

Synchronie
Dat laatste zagen de onderzoekers ook echt terug in het brein. “We analyseerden aan de ene kant de eigenschappen van de muziekstukken (zoals bijvoorbeeld het tempo en timbre) en aan de andere kant ook de emotionele respons van luisteraars (bijvoorbeeld de intensiteit van de ervaren emotie en de hersenactiviteit in verschillende hersengebieden). En we ontdekten dat wanneer live muziek belangrijke veranderingen onderging, er ook overeenkomende veranderingen in de emotionele respons van de luisteraars ontstonden. Die synchronie zagen we niet wanneer mensen naar opgenomen muziek luisteren, dus dit lijkt uniek te zijn voor live muziek.”

Het is waarschijnlijk te wijten aan onze evolutionaire geschiedenis. Mensen hebben altijd al instrumenten gebruikt en naar instrumenten geluisterd. Maar eigenlijk altijd was die muziek live. Pas aan het begin van de twintigste eeuw ontstonden de technologieën om opnames van muziek voor een breed publiek toegankelijk te maken. En hoewel de meesten van ons dagelijks naar opnames van muziek luisteren, blijft live muziek toch altijd trekken. “Dat kan wellicht herleid worden naar de evolutionaire oorsprong van muziek,” denkt Frühholz. “Mensen willen de emotionele ervaring van live muziek (…) Zelfs de beste geluidsopnames en het luisteren naar die opnames op de beste apparatuur kunnen ons niet de vreugde geven die live muziek geeft. Live muziek is meer intens. We kunnen ons er meer in onder dompelen. Ons brein houdt gewoon meer van die (door live muziek opgeroepen, red.) dynamische emoties.”