Wat doet dopamine bij verliefde gevoelens

Waarom je hart altijd weer een sprongetje maakt als je je geliefde ziet (dat is terug te zien in de hersenen)

Scientias J. Kras 16 januari 2024

Je staat er waarschijnlijk nooit bij stil, maar waarom breng je eigenlijk zoveel liever tijd door met je geliefde dan met bijvoorbeeld een vriend? Daar hebben onderzoekers nu een antwoord op: dopamine.

Bij de gedachte dat je je grote liefde weer zult zien, gutst de dopamine door je brein. Let wel: dit is hetzelfde hormoon dat je doet snakken naar suiker, nicotine of cocaïne. Het activeert het beloningscentrum in je hersenen. En dat gebeurt een stuk steviger bij het zien van je lover dan als je een vage kennis ontmoet.

Net mensen
“Wat wij hebben gevonden is eigenlijk een biologisch kenmerk van verlangen in het brein dat ons helpt om te verklaren waarom we zoveel liever bij sommige mensen zijn dan bij anderen”, vertelt onderzoeker Zoe Donaldson van de CU Boulder, die onderzoek deed bij prairiewoelmuizen. Waarom bij prairiewoelmuizen? Omdat ze tot de hooguit 5 procent van de zoogdieren behoren met monogame relaties. Net als mensen zoeken de knaagdieren een partner om lange tijd mee samen te zijn, een huis mee te delen en hun nageslacht groot te brengen. Komt hun partner te overlijden dan zijn ze zelfs net als mensen verdrietig.

Een prima diertje dus om eens te kijken wat er in de hersenen gebeurt op het moment dat we een intieme relatie aangaan én hoe we het verwerken als het misgaat. In beide gevallen blijkt dopamine een cruciale rol te spelen.

Het verlangen naar elkaar
“Als mens wordt onze hele sociale wereld in feite gedefinieerd door de mate waarin we verlangen naar contact met verschillende mensen, of dat nu onze geliefde is of goede vrienden”, legt Donaldson uit. “Dit onderzoek wijst uit dat sommige mensen een unieke chemische afdruk achterlaten in ons brein, die ons stimuleert om de relatie in stand te houden.”

Tenminste, dat is zo als je bij woestijnwoelmuizen in de hersenen gaat kijken. In één experiment moest de muis een hendel indrukken om een deur open te maken naar de ruimte waar haar partner was. In een andere test moest ze over een hekje klimmen om bij haar grote liefde te komen. Ondertussen legde een piepkleine sensor milliseconde voor milliseconde de hersenactiviteit vast in de nucleus accumbens, het hersengebied dat mensen aanzet tot het zoeken van beloningen, van water en voedsel tot drugs en alcohol. Dit gebied licht bijvoorbeeld ook op als we de hand van onze geliefde vasthouden.

Snuffelen en knuffelen
Iets soortgelijks gebeurde nu ook. Als de woestijnwoelmuizen de hendel indrukten of over het hek klommen om hun geliefde te zien, lichtte de sensor op. En dat ging maar door als de muizen snuffelden en knuffelden. Zat er aan de andere kant van de deur of het hek echter een willekeurige andere muis, dan lichtte het hersengebied veel minder op.
“Dit maakt niet alleen duidelijk dat dopamine erg belangrijk is om ons te motiveren om onze partner te vinden, maar ook dat er veel meer dopamine door ons beloningscentrum stroomt als we met onze geliefde zijn dan met een vreemde”, zegt Pierce.

In een andere experiment werd een muizenkoppeltje vier weken van elkaar gescheiden, een eeuwigheid in het leven van een knaagdier, en lang genoeg voor muizen in het wild om een nieuwe partner te zoeken. Toen de dieren weer werden samengebracht, herinnerden ze zich elkaar nog wel, maar er kwam geen dopaminepiek meer. Die afdruk in de hersenen, die het verlangen naar elkaar veroorzaakte, was weg. Voor hun hersenen was hun voormalige partner inwisselbaar voor iedere andere woestijnwoelmuis. “We zien dit als een soort reset van het brein, die ervoor zorgt dat het dier verder kan gaan en een nieuwe relatie kan vinden”, zegt Donaldson.

Beter worden in relaties
Dit is goed nieuws voor ons hopeloos romantische mensen: als we een relatiebreuk meemaken of zelfs een partner verliezen dan lijkt het erop dat het brein een mechanisme heeft dat ons beschermt tegen eindeloos verdriet en rouw.

Natuurlijk zijn woestijnwoelmuizen geen mensen en is er dus meer onderzoek nodig om te bepalen of het bij ons ook zo werkt. Maar de onderzoekers denken van wel. Ze stellen dat hun resultaten belangrijk zijn voor mensen die moeite hebben om relaties aan te gaan of die het maar niet lukt om over een ex heen te komen. “De hoop is dat als we beter begrijpen hoe gezonde relaties eruit zien in de hersenen, we nieuwe behandelmethodes kunnen ontwikkelen voor de velen onder ons die liefdesproblemen hebben”, aldus Donaldson.