De link tussen ‘n darmstoornis en mentale stoornis zoals angst depressie

Werken antidepressiva ook tegen buikpijn? Genetische link ontdekt tussen prikkelbare darmsyndroom en psychische ziektes

Scientias J. Kras oktober 2023

Keer op keer toont onderzoek aan dat de darmen en hersenen met elkaar in verbinding staan maar daarover is nog veel onbekend. Nu zijn wetenschappers weer iets meer te weten gekomen. Er blijkt namelijk een enorme overlap tussen de genen die verantwoordelijk zijn voor prikkelbare darmsyndroom en psychische ziektes, zoals angst, depressie en bipolaire stoornis.

De onderzoekers uit Noorwegen en Californië analyseerden data van meer dan 53.000 mensen met het prikkelbare darmsyndroom en ruim 430.000 mensen dienden als controlegroep om zogenoemde risico-loci op te sporen. Dit zijn specifieke locaties in DNA-sequenties die duiden op een verhoogd risico op een bepaald gezondheidsprobleem.

Zowel het prikkelbare darmsyndroom als psychische ziektes worden hevig beïnvloed door een groot aantal genen. En deels blijken dat nu dus dezelfde te zijn. De onderzoekers vonden zeventig unieke loci waar genvarianten zitten, die op een verhoogd risico op prikkelbare darmsyndroom wijzen. Daarbij zijn er 7 hetzelfde als voor angststoornissen, 35 komen overeen met de genen voor ernstige depressie, 27 voor bipolaire stoornis en 15 voor schizofrenie.

Nieuwe statistische methodes
Klinkt bijzonder? Dat is het niet per se, legt onderzoeker Markos Tesfaye Woldeyohannes van de University of Oslo uit aan Scientias.nl. “Een genetische relatie tussen prikkelbare darmsyndroom en psychische stoornissen, vooral angst en depressie, is al door meerdere studies aangetoond. Maar die hadden óf niet genoeg proefpersonen óf niet de juiste statistische methodes om een groot aantal genetische loci te identificeren, die de beide aandoeningen delen. Onze onderzoeksgroep heeft nieuwe statistische methodes ontwikkeld, waardoor de genetische ontdekkingen zijn verbeterd. Deze methodes zijn toegepast in onderzoek naar verschillende psychiatrische aandoeningen en fysieke ziektes. Wij gebruikten de methodes om een diepgaand onderzoek uit te voeren naar de mate van genetische overlap tussen prikkelbare darmsyndroom en geestesziektes. Onze resultaten toonden een grote overlap aan en zo konden we een groot aantal individuele risico-loci vaststellen voor prikkelbare darmsyndroom en bepalen welke ook bij psychische aandoeningen, zoals depressie en bipolaire stoornis voorkwamen. Ons onderzoek maakte daarbij gebruik van data uit eerdere genetische studies en we pasten onze krachtige analysemethodes toe om deze ontdekkingen te kunnen doen.”

Verrassend veel overlap
De onderzoekers vonden dus een grote genetische overlap tussen de darmaandoening en psychiatrische ziektes en in mindere mate ook met andere darmziektes. “Maar we waren het meest verrast door de grote genetische overlap tussen prikkelbare darmsyndroom en schizofrenie en bipolaire stoornis, terwijl het verband met andere darmziekten eigenlijk maar klein was. Ook het grote aantal genetische loci dat werd gedeeld met andere zware psychische ziektes was verbazingwekkend”, aldus de onderzoeker.

Antidepressiva tegen buikpijn
Bijna een op de tien mensen wereldwijd heeft een vorm van prikkelbare darmsyndroom. Daardoor hebben ze last van krampen, buikpijn en diarree. Hoewel de oorzaken niet bekend zijn, wordt over het algemeen gedacht dat de ziekte gelinkt is aan de manier waarop de hersenen reageren op zenuwen in de darmen. De nieuwe bevindingen kunnen mogelijk soelaas bieden voor de tot nu toe onbehandelbare ziekte. “Het betekent dat effectieve behandelingen die zijn ontwikkeld voor psychische ziekten ook potentieel kunnen werken tegen minstens sommige vormen van prikkelbare darmsyndroom en vice versa. Sterker nog, bepaalde antidepressiva worden al gebruikt voor de behandeling van prikkelbare darmsyndroom”, vertelt de wetenschapper uit Oslo. “Daarom kan wetenschappelijke vooruitgang in de behandeling van de darmziekte ook de behandeling van psychische ziektes vooruithelpen. En de ontdekking van nieuwe en effectieve middelen tegen psychische aandoeningen kunnen hoop bieden voor mensen met prikkelbare darmsyndroom.”

Ander dieet
Deze nieuwe studie ondersteunt die redenering op een genetisch niveau en levert onderzoekers een nieuwe darm-hersenlink om te onderzoeken. Het onderzoek biedt ook inzicht in manieren waarop prikkelbare darmsyndroom ontstaat, die niet gerelateerd zijn aan het zenuwstelsel. Dat kan alternatieve behandelmethodes opleveren.
“De exacte oorzaken van prikkelbare darmsyndroom zijn nog niet bekend. Maar er zijn belangrijke factoren die bijdragen aan het ontstaan en de verergering van de symptomen die niet gerelateerd zijn aan het zenuwstelsel. Eerdere studies hebben bijvoorbeeld een relatie gevonden met veranderingen in het eetpatroon en het microbioom. Daarom zijn er behandelrichtlijnen die adviseren om je dieet te veranderen en meer probiotica te slikken. Maar deze interventies zijn mogelijk lang niet voor iedereen geschikt.”

Tijdens deze studie keken de onderzoekers niet naar de mechanismen achter de genetische overlap, maar ze vermoeden dat darmontstekingen ertoe leiden dat bacteriën in het bloed lekken en zo hun weg naar de hersenen vinden. Dat kan gedragsveranderingen veroorzaken en mogelijk verklaren waarom zoveel mensen met psychiatrische aandoeningen ook last hebben van het prikkelbare darmsyndroom.

Bacteriën in het bloed
“Er zijn meerdere mechanismen, waaronder het immuunsysteem, die voorkomen dat het microbioom in een normaal darmkanaal schade aanricht in ons lichaam. Bepaalde genetische loci die we hebben geïdentificeerd voor het prikkelbare darmsyndroom, zitten in genen zoals EP300 en LRP8. Van deze genen is bekend dat ze een rol spelen bij het behoud van de cellen in de darmwand”, legt Tesfaye uit. “Aan de andere kant kunnen darmontstekingen of schade aan de darmwandbarrière als gevolg van andere factoren ertoe leiden dat sommige bacteriële producten in het bloed lekken. Een recente studie toonde aan dat de hersenen reageren op de aanwezigheid van deze bacteriën door de bloed-hersenbarrière af te sluiten om zo de hersenen te beschermen. En dit is gelinkt aan veranderingen van gedrags- en cognitieve functies.”